ԴԵՄԻՐԵԼ Սուլեյման )ծ. 1924, գ. Իսլամքյոյ Թուրքիայի Սպարտա վիլայեթ)), թուրք քաղաքա~ան. պետական գործիչ։ Աոյաէություն (1964), ճշմարիտ ուղի» (1987) կուսակցությանների արւխագահ, Թուրքիայի վարչապետ (1965-80 և 1988- 93), Թուրքիայի նախագահ (1993-2000)։ Ավարտել է Ստամբուլի տեխնիկական համսղսաանը (1949), կատարելագործվել ԱՄՆ-ում 11955)։ 1955-60-ին՝ Թուրքիայի պետական ջոսոս տնտեսության տնօրեն։ 1971-ի մարտի 12-ի շարձոսգույն զինվորական հրամանատարության տուշագրով հ 1980-ի սեպտեմբերի 12-ի պետական հեղաշրջումով տապալվել են Դ-ի կազմած երկու կառավարությունները և 1980-87-ին զին .որական իշխանությունները արգելել են Ապա- թյուն կուսակցության գործունեությունը, Դ-ին խել քաղաքական գործունեության իրավունքից։ :991-ի հոկտեմբերի 20-ի Մեջլիսի համընդհանուր ընտրություններում «ճշմափտ ուղի» կուսակցության հաղթանակից հետո Թուրքիայի նախագահ Թ. Օզայը Դ-ին նշանակել է վրաչապետ, ոսկ վերջինիս մահվանից հետո Մեջլիսը Դ-ին տԼտրել է Թուրքիայի նախագահ։
Դ. Ռուսաստանի նկատմամբ վարել է զգուշավոր քաղաքականություն, արտահայտվել ԱՊՀ-ին Ադրբեջանի անդամակցության օգտին։ 1995-ի մարտին Բաքվում Հ. Ալիեի դեմ կազմակերպված հեղաշրջման փորձը կասեցվել է Դրի անմիջական միջամտությամբ։ Դ-ի ղեկավարած կառավարության 1993-ի ապրիլի 3-ի որոշումով Թուրքիան արգելել է իր տարածքով Հայաստանի բեռնափոխադրումները, փակել Ա-50 Էոչվող օդային միջանցքը՝ Հայաստանը ենթարկել լիակատար շրջափակման, Անկարայում քննարկվել Հայաստանի նկատմամբ «կիպրոսան տարբերակի» կիրառման հարցը։ Այդ ընթացքում թուրքական զորամիավորումները Հայաստանի սահմանամերձ շրջանում բերվել են «զգոնության վիճակի» և 1993-ի ապրիլին հատալրվել են նոր զորամիավորումներով։ Դ. Հայաստանը համարել է «անիծյալ սեպ»։
Գրկ.Ձաքոյան Հ., Քաղաքական կուսակցություններ թաոխՓաէ, Ե., 1996։ Օոսո Ա., 7ւՄհ տօք>1, հէսոհսԼ
Յաս.
Հ. Չահյան
ԴԵՄԻՐՃՅԱՆ Կարեն Աեաբի (17.4.1932, արան - 27.11.1999, Երևան), պետական, կուսակյական-քաղաքական գործիչ։ ԽՄԿԿ անդամ 1955-ից։ ՀԿԿ ԿԿ առաջին քարտուղար (1974-88)։ ՀՀ Աժ նախագահ (1999)։ Հայաստանի Ազգային հերոս (1999, հետմահու)։ Ավարտել է Երևանի պոլիտեխնիկական ինստիտուտը (1954) և ԽՄԿԿ ԿԿ առընթեր Մոսկվայի բարձրագույն կուսակցական դպրոցը (1961)։ 1954-55-ին աշխատել է Լենինգոսդում։ 1955-66-ին՝ Երևանի էլեկտրատեխնիկական գործարանում՝ արտադրամասի վարպետ, տեխնոլոգ, կուսկոմիտեի քարտուղար, գլխավոր ճարտարագետ, տնօրեն։ 1966-72-ին՝ ՀԿԿ Երևանի քաղկոմի քարտուղար, երկրորդ քարտուղար, 1972-74-ին՝ ՀԿԿ ԿԿ քարտուղար, 1991ից՝ «Հայէլեկտրամեքենա» բաժնետիրական ընկերության նախագահ, գործադիր տնօրեն։
Դի ղեկավարման տարիներին (1974-88) շահագործման են հանձնվել «Զվարթնոց» և Գյումրի օդանավակայանները, Երևանի մետրոպոլիտենի առաջին հերթը. Երևանի մարզահամեպային համալիրը, կառուցվել Աոիա-Աևան թունելը, «Հրազդանմաշ», «Պոզիստոր», «Իմպուլս», «Մաա» և այլ գործարաններ, Մասիս-Նուռնոա և Հրազդան-Իջևան երկաթուղային մայրուղիները, Մ. Շահումյանի տունը, գրապալատը և այլն։
1975 թ. ապրիլի 23-ին առաջին անգամ Հայաստանի բարձրագույն ղեկավարության անունից Դ. դատապարտել է Հայոց ցեղասպանության կազմակերպիչներին, ապրիլի 24-ին հանրապետության քաղաքական ղեկավարությունը ծաղկեպսակ է դրել Ծիծեռնակաբերդում՝ զոհերի հիշատակին, երեկոյան հայտարարվել է լռության րոպե։
Դ-ի ջանքերով 1978-ի ՀԽՄՀ նոր Սահմանադրության մեջ վերահաստատվել է հայերենը պետական լեզու ամրագրող հոդվածը։ 1980-ին կանխվել է Բաքու-Նախիջևան «Բարեկամություն» կոչված ավտոմայրուղու հայաստանյան՝ Մեղփ-Նյուվադի հատվածի շինարարությունը, կառուցվել է Գոփս-Ստեփանակերտ հեռուստավերահաղորդիչ կայանը, վերանորոգվել Ստեփանակերտի թանգարանը և Շուշիի Ս. Ամենափրկիչ (Ղազանչեցոց) եկեղեցին։ Անդրադարձել է ԼՂԻՄ-ի հայերի նկատմամբ Ադրբեջանի ղեկավարության քաղաքականությանը, ԽՄԿԿ Քաղբյուրոյի անդամների հետ քննարկել արցախահայության սոցիալ-տնտեսական ծանր վիճակի, արտագաղթի պատճառները։ 1988-ին Մ. Գորբաչովը քննադատել է Հայաստանում վերակառուցման քաղաքականության իրականացման գործընթացի անարդյունավետությունը,
