նաբանները խոսում են ռուս ժողովրդի սրտի, հոգու խորքերից:
Այս տեսակետով ռուս ժողովուրդը կարող է համեմատվել միայն իր արյունակից թուրք-թաթարական ցեղի հետ:
Եվ իզուր չէ, որ ասում են՝ քերիր ռուսի կեղևը, և դուրս կգա թաթարը:
Եվ, իրավ, Արևմուտքը, Եվրոպան, ռուսական ոգու կեղևն է միայն կազմում, իսկ նրա էությունը արևելյան է, ասիական, մոնղոլական:
Արևմուտքը և Արևելքը, Եվրոպան ու Ասիան, սլավոնն ու մոնղոլը ռուսական ոգու մեջ դարերի ընթացքում չեն կարողացել հաշտվել, ձուլվել և մի ներդաշնակ ու օրգանական միություն կազմել: Նրանք միշտ մնացել են անհաշտ, հակամարտ և մի ջլատիչ, տանջալից երկություն են առաջ բերել, մի մեծ, անանցելի վիհ են բացել ռուս մարդու հոգու մեջ:
Այդ պատճառով ռուսական ոգին եղել է հեղափոխ, հախուռն, երերուն, տարտամ:
Այդ պատճառով, վերջապես, նրա ուժն արտահայտվել է գրեթե միշտ այն ժամանակ, երբ նա տարակուսել է, որոնել է, տարրալուծել է, բացասել է, քանդել է. բայց դրական արժեքներ նա չի կարողացել ստեղծել, շինարար աշխատանքի մեջ նա եղել է միշտ թույլ. որովհետև դրա համար պետք է հոգու ներդաշնակություն, միատարրություն, միակամություն և առողջություն, որից գրեթե զուրկ է եղել ռուս ինտելիգենտը, ռուս ստեղծագործող անհատը:
Ռուսական ոգու լավագույն մարմնավորումը ռուս ինտելիգենցիան է: Ռուսական ոգու լավագույն արտահայտիչը, հայելին, ռուս գրականությունն է:
Թե ռուս ինտելիգենցիան և թե մանավանդ ռուս գրականությունը շատ հաճախ ամբողջ քաղաքակիրթ մարդկութան լարված ուշադրության առարկա են եղել: Մի նոր, ապշեցուցիչ աշխարհ են բացել նրանք Եվրոպայի առաջ: Եվ Եվրոպան երբեմն զարմանքով, երբեմն հիացմունքով. իսկ երբեմն նաև սարսուռով ու գարշանքով դիտել, ուսումնասիրել է այդ տարօրինակ աշխարհի արտառոց տիպերը, դեպքերը, երևույթները, որոնք իրենց բովանդակ էությամբ ու կերպարանքով ա՛յնքան խորթ, ա՛յնքան օտար են եղել կուլտուրական Արևմուտքին:
Տպավորությունը ռուսական աշխարհից մռայլ է և ճշնող:
