լու կովկասյան նախագծին:
1908 թ., երբ տեղի ունեցավ օսմանյան հեղափոխությունը և Ռուսաստանում հաղթանակեց ռեակցիան, որի հետևանքով սկսվեց մի անօրինակ հալածանք Հ.Յ. Դաշնակցության դեմ ցարերի երկրում, կուսակցության մեջ կրկին կատարվեց մի ուժեղ բեկում: Ծայր տվեց մի խիստ հակառուսական տրամադրություն, որ որոշ ելևէջներով տիրեց մինչև 1912 թ. Բալկանյան պատերազմը:
Այդ շրջանում, որ կարելի է թրքասիրական շրջան անվանել, Հ.Յ. Դաշնակցությունը բարեկամական դաշինք կնքեց երիտասարդ թուրքերի կուսակցության հետ:
Դա մի շատ նշանակալից շրջան էր, որ կարող էր հիմնովին փոխել հայ ժողովրդի քաղաքակնա զարգացման ընթացքը, եթե տևեր ավելի երկար և պահպանվեր երիտասարդ թուրքերի կողմից: Սակայն թուրք տարրի ատելությունը դեպի հայ ժողովուրդն այնքան էր խորը և անհաղթելի, որ անկարելի եղավ հաստատուն հիմքերի վրա դնել հայ-թուրքական գործակցությունը:
Բալկանյան պատերազմի և 1914 թվի հաշախարհային հրդեհի ժամանկ Հ.Յ. Դաշնակցությունն իր աչքերը կրկին հառեց դեպից սահմանի այս կողմը, իսկ 1917 թվի փետրվարյան հեղափոխություն եկավ ու վերստին ջերմացրեց հայ ժողովրդի, ինտելիգենցիայի և մասնավորապես Հ.Յ. Դաշնակցության սառած զգացումները հանդեպ Ռուսաստանի: Թվում էր, թե ցարական սև ռեժիմի անկման հետ միասին, չհացավ նաև այն մղձավանջային ճնշումը, որով ռուս պետությունը կաշկանդում էր հայ ժողովրդի ազատ զարգացումը: Թվում էր, թե ռուս հեղափոխական կուսակցությունները այլևս չպիտի կամենան ստորադաս, հպատակ վիճակի մեջ պահել հայ ժողովուրդը, ինչպես և այլ օտարազդի ժողովուրդները:
Սակայն դեպքերը նորից մի նոր, մեծ հուսախաբություն առաջ բերին հայ ժողովրդի և նրա ղեկավար քաղաքական շրջանների մեջ:
Ինչպես բովանդակ հայության, այնպես էլ հայ քաղաքական ղեկավար տարրերի վերաբերմունքը դեպի ռուսներն ու
