Բայց զգալով, որ իր ասածները (բացատրությունը) թագավորը ճիշտ չէ համարելու, որ սգվորի (հոգևորականի) սև կաբան վճռված է հագցնել կաբել կյանքից, զրկել արվեստից, նա վերջին տողում, խռոված տոնով, բայց համարձակ և արժանապատվության բարձր զգացումով, ինչպես և հայերեն 10-րդ խաղում բացականչում է.
«Աղ ու հացիտ ախպերութին չիմ ուզում» (Վ. 31, նախորդ հրատ. 25):
Կնոջ մահից մի քանի տարի հետո, երևի 1770-ական թթ., Սայաթ-Նովա-Տեր—Ստեփան քահանային վանականի (վարդապետի) աստիճան են շնորհում և փոխադրում իր հայրենի Հաղպատի վանքը՝ «Վրաց տան» հայոց հոգևոր թեմի կենարոնը։ Այստեղ նա լուսարարի պաշտոն է ստանում, որը հայտնի է իր մի կորած
ոտանավորից պահպանված երկու տողի. «Հաղպատի լուսարար Սայաթ-Նովեն
իմ, մէ կանթիղս վառելու ձեթ չունիմ»:
Այս երկու տողը շատ բան են ասում կենդանի թաղված բանաստեղծի տրամադրության և բոլորովին անհայտ կենսագրության համար։ Նախ, որ այստեղ էլ
խաղերում իրեն կոչում է Սայաթ-Նովա, երկրորդը՝ շարունակել է գրելը, եթե ոչ
խաղեր, գեթ՝ խրատական-խոհական տաղեր: Աշխարհական, գուցե և, ավելի հավանականը, քահանա կամ վանական ժամանակ գրված ոտանավորներից պետք է
համարել նաև հայերեն երկու հայտնի առակները (58, 59)։ Բայց, որ ունի վրացերէն լեզվով իր վիճակը ողբացող, և գուցե նույնիսկ 70-ական թվականներին
(երբ արդեն շուրջ 60 տարեկան էր) գրված մի ոտանավոր, այդ արդեն անկասկած է: Սա հայտնի «Իմ խիղճ գլուխ քիզիդ էս ինչ պատահից» ոտանավորն է.
ուր հիշում է իր անցյալ լավ օրերը, կրկին չմոռանալով իր պատժված լինելու. հանգամանքը.
|
Այս խաղը իր խցի մեջ վրացերէն երգել է՝ չոնգուրի նվագակցությամբ, Հազապատի ծեր վանականը՝ Սայաթ-Նովան, և նույն ժամանակ, գրի է առել երիտասարդ մի վրացի աբեղա, որ էջմիածնից վերադառնալիս հյուրընկալվել է, մինչ այդ անծանոթ, վրացերեն քաջ իմացող վանականի կողմից։
Երիտասարդ աբեղան զարմացած, ծեր վարդապետի այս անսովոր «անվայել»
ելույթից, որը ողբում է իր հոգևորական դառնալը, բացականչում է. «Վարդապերտ, դեպի ձախ ես խոտորում».— «Երբ քո տարիքին էի, դեպի ձախ էլ էի
գլորվում, դեպի աջ էլ». — «Ուրեմն դրա համա՞ր ես սղում ու լալիս». — «Դրա համար էլ, քեզ համար էլ, որ այդքան ջահել դարձել ես կուսակրոն», ստանում է
հյուրասեր, վանականի պատասխանը։ Հյուրի հարցին, թե ո՞ւմ հետ է խոսոոմ. —
«Ես դժբախտ Սայաթ-Նովան եմ, եթե լսել ես, իհարկե»։ Աբեղան պատասխանում
է. «Ինչպե՛ս չեմ լսել. քո համբավը, որպես լավ երաժիշտ և խելոք մարդ, տարածված է ամեն տեղ», և այնուամենայնիվ խորհուրդ տալիս, որ նա իր աշխարհիկ երգերից ու սազից ևս ձեռք քաշի։
