ճաշի գդալ յուղ, աղը, կարմիր պղպեղը, գինձը՛ ըստ ճաշակի։
Սալորաչրով սիսեռապուր։ Սիսեռը մաքրել, լվանալ, լցնել սառը ջրով կաթսայի մեջ և եփել մինչև փափկելը։ Ավելացնել խոշոր կարտած կարտոֆիլ, սոխառած, բոված և սիսեռաջրով բացած ալյուր, նախապես թրջած սալորաչիր, աղ, պղպեղ և եփել մինչև Ափ պատրաստ լինելը։ Մատուցելուց առաջ վրան մաղադանոս ցանել։
1 բաժակ սիսեռին 2 գլուխ սոխ, 1 ճաշի գդալ ալյուր, 3 ճաշի գդալ յուղ, 7 հատ կարտոֆիլ, 1 բուռ սալորաչիր, աղը, պղպեղը, մաղադանոսը՝ ըստ ճաշակի։
Ձավարապուր : Ընտրած և լվացած ցորենի ձավարը լցնել ջրի մեջ և կիսաեփ անել, ապա ավելացնել խոշոր կարտած կարտոֆիլ, սոխառած, տոմատախյուս, աղ և եփել մինչև ձավարի փափկելը։ Պատրաստի Ա-ի մեջ լցնել սառը ջրով բացած հարած դեղնուց, եռման հասցնել, ապա կրակից վերցնել։
Մատուցելուց առաջ վրան մաղադանոս ցանել։
1 բաժակ ձավարին՝ 2 գլուխ սոխ, 3 ճաշի գդալ հալած յուղ, 5 հատ կարտոֆիլ, 2 ձվի դեղնուց, աղը, պղպեղը, մաղադանոսը՛ ըստ ճաշակի։
Սնկապուր Չորացրած սունկը լվանալ, 3-4 ժամ պահել ջրի մեջ և եփել այդ նույն ջրում։ Արգանակը քամել, սունկը մանր կտրտել և նորից գցել արգանակի մեջ։ Ափն ավելացնել սոխառած, բրինձ և եփել մինչև բրնձի պատրաստ լինելը։ Սնկապուրը կարելի է եփել նաև մսի արգանակով, գարեձավարով (բրնձի փոխարեն) և կտրտած կարտոֆիլով։ Մատուցելուց առաջ Ա-ի վրա մանրած կանաչի ցանել։
100 գ չորացրած սնկին՝ 2 գլուխ սոխ, 4 գդալ յուղ, 1/2 բաժակ բրինձ (կամ գարեձավար), 4 հատ կարտոֆիլ, աղը, պղպեղը և կանաչին՝ ըստ ճաշակի։
Բանջարապուրներ Եղինջապուր։ Եռացրած ջրի (կամ արգանակի) մեջ գցել աղ, սոխառած, խոշոր կտրտած կարտոֆիլ, բրինձ և եփել մինչև բրնձի պատրաստ լինելը։ Ա. կրակից վերցնելուց 15 րոպե առաջ ավելացնել կտրտած եղինջ և եռման հասցնել։
Մատուցելուց առաջ Ա-ի վրա մաղադանոս ցանել։ Կարելի է պատրաստել նաև մսի արգանակով։
500 գ եղինջին՝ 1 գլուխ սոխ, 3 ճաշի գդալ յուղ, 2-3 հատ կարտոֆիլ, 1/4 բաժակ բրինձ, աղը, պղպեղը, մաղադանոսը՝ ըստ ճաշակի։
Ավելուկով Ա.։ Չորացրած ավելուկը գոլ ջրով լվանալ, կտրտել, գցել եռացող ջրով կաթսայի մեջ, կիսաեփ անել, ավելացնել եփած ոսպ՛ իր եփուկով, խորանարդաձև կտրտած կարտոֆիլ, բոված ալյուր, ձեթով սոխառած և եփել։
Կաթնամթերքով Ա-ներ Կաթնապուր (կաթնով)։ Թրջած բրինձը լցնել տաք կաթի մեջ և պարբերաբար խառնելով եփել մարմանդ կրակի վրա։ Վերջում ավելացնել աղ և շաքար։
1 լ կաթին 1/3 բաժակ բրինձ, աղը և շաքարը՝ ըստ ճաշակի։
Թանապուր (սպաս)։ Չորթանը մանրել և թրջոց դնել։ Հաջորդ օրը չորթանը դանդաղ տրորելով բացել գոլ ջրով, որպեսզի համասեռ զանգված ստացվի (100 գ չորթանին 1 լ գոլ ջուր)։
Ձուն և ալյուրը կաթսայի մեջ լավ հարել, ավելացնել բացած թանը, դնել մարմանդ կրակին և անընդհատ խառնելով եռման հասցնել։ Այնուհետև ավելացնել սոփյառած, եփած ցորենի ձավար, դաղձ կամ գինձ, լավ խառնել և մեկ անգամ Էլ եռացնել։
200 գ չորթանին՝ 1 ձու, 3/4 բաժակ ցորենի ձավար, 1 ճաշի գդալ ալյուր, 1 գլուխ սոխ. աղը, դաղձը կամ գինձը ըստ ճաշակի։
Քաղցր Ա-ներ Մասրամածուն։ Թարմ մասուրը լվանալ, եփել և մաղի մեջ տրորել, որպեսզի սերմերն անջատվեն։ Տրորած զանգվածը բացել երկու բաժակ մասրաջրով, լցնել կաթսան, ավելացնել մի բաժակ տաք ջուր, շաքար, դնել մարմանդ կրակի վրա և խառնելով հասցնել եռման։ Այնուհետև քափը քաշել, ամանը կրակից վերցնել և մասրամածունը հովացնել (կարելի է նաև չորացրած մասուրից նախապես 10-12 ժամ թրջելուց հետո)։
500 գ թարմ կամ 150 գ չորացրած մասուրին՝ 2 ճաշի գդալ շաքարավազ։
Քաղցր կորկոտապուր։ Մաքրած և լվացած կորկոտը եփել մարմանդ կրակի վրա 1,5-2 ժամ, ավելացնել չամիչ, ծիրանաչիր, շաքար և եփել ևս 15-20 րոպե։ Ա. կրակից վերցնել, ավելացնել ծեծած դարչին, խառնել, լցնել ափսեների մեջ, վրան ցանել կեղևահանած մանրած նուշ։ Մատուցել սառը վիճակում։
1 բաժակ կորկոտին 2 լ ջուր, 1/3 բաժակ շաքարավազ, 1/2 բաժակ ծիրանաչիր, 1/3 բաժակ չամիչ, 1 ճաշի գդալ նուշ, դարչինը դանակի ծայրով։
Տես նաև Բոզբաշ, Խաշ, Սպաս, Մածնաբրդոշ, Բորշչ, Ազգային կերակրատեսակներ հոդվածները։
ԱՎԵԼՈՒԿ, վայրի վիճակում հանդիպում է համարյա ամենուրեք, մարգագետիններում, ցելադաշտերում և անտառեզրերին։ Աճեցվում է նաև բանջարանոցներում որպես բազմամյա բանջարեղեն։ Վայրի Ա. հավաքում են գարնանը, որովհետև ավելի ուշ տերևները կոշտանում են։ Ա-ի տերևները պարունակում են սպիտակուցներ, ածխաջրեր, վիտամին 0, մոխիր, դաբաղանյութեր, եթերային յուղեր և այլն։ Ա-ի տերևներից պատրաստում են կանաչ բանջարապուր։ Ա. պահում են չորացրած (տես Բանջարեղենի և մրգերի չորացում) կամ աղ դրած։ Խաշած և մաղով անցկացրած Աի տերևներից ստացված խյուսն աղ դնելու համար պետք է այն լցնել փայտե կամ ապակե ամանի մեջ, 1 կգ խյուսին ավելացնել 250 գ աղ, բերանը փակել և պահել սառը տեղում։
Հայաստանի լեռնային և բարձր լեռնային շրջաններում աճում է Ա-ի 12 տեսակ, որոնցից ամենատարածվածներն են սովորական Ա. կամ թրթնջուկը և բրգաձև Ա.։ Թրթնջուկի թթու համը պայմանավորված է թրթնջկաթթվի առկայությամբ, օգտագործվում է թարմ վիճակում, նպաստում է մարսողության լավացմանը, սակայն նույնիսկ առողջ մարդկանց խորհուրդ չի տրվում այն երկարատև օգտագործել, քանի որ նրանում պարունակվող մեծ քանակությամբ թրթնջկաթթվի ավելցուկը վնասակար է երիկամների համար։ Ամառվա ընթացքում Ա-ի տերևները հավաքում են մի քանի անգամ, 18-25 օրը մեկ։ Եթե սերմը պետք չէ, խորհուրդ է տրվում ծաղկացողունը հնձել։ Ա. նույն տեղում կարելի է ցանել 3-4 տարի։ Ա-ի աճեցման մասին տես Բանջարանոց հոդվածում։
ԱՐԱԳԱԵՓ, կերակուրն արագ եփելու (սովորականից մոտավորապես 3-4 անգամ արագ) հատուկ կաթսա։ Ա-ի հերմետիկության շնորհիվ եռման ժամանակ աճում են ճնշումն ու ջերմաստիճանը (մինչև 120 °C)։ Ա-ի կափարիչում տեղադրված է 2 կափույր, բանողը (բեռնային) Ա-ի ներսում հաստատուն ճնշում է պահպանում (0,9-1,1 մթն), իսկ ապահովիչ (կամ վթարային) կափույրը գործարկվում է բանող կափույրի անսարքության կամ խցանման դեպքում, երբ ճնշումը գերազանցում է 1,5 մթն։ Եռման ժամանակ առաջացող գոլորշա ավելցուկը դուրս է գալիս բանող կափույրի անցքից։
