Էջ:Տնային տնտեսության հանրագիտարան (Household encyclopedia in Armenian).djvu/176

Վիքիդարանից՝ ազատ գրադարանից
Այս էջը հաստատված է

10-12 հատ միջին չափի Կ-ին՝ 150-200 գ եփած միս կամ որևէ մսամթերք, 4 ճաշի գդալ յուղ, 2 դեղնուց, 2 ճաշի գդալ կաթ, 1 գլուխ սոխ, 4 ճաշի գդալ պաքսիմատ, մաղադանոս. աղը՝ ըստ ճաշակի։

Կ. պանրով լցոնելիս մսի փոխարեն օգտագործում են պանիր (50 գ)։

Մատղաշ Կ. թթվասերով. Կ. մաքրել, լվանալ, եփել, ջուրը դատարկել, ավելացնել թթվասեր, կարագ և թափահարելով խառնել։ Վրան ցանել մանր կտրտած սամիթ կամ մաղադանոս։

1 կգ Կ-ին՝ 1/2 բաժակ թթվասեր, 1 ճաշի գդալ յուղ, աղը՝ ըստ ճաշակի։

Ջրում եփած կարտոֆիլագնդիկներ (գալուշկա). Կ. լվանալ, խաշել, անմիջապես մաքրել կեղևը, տրորել կամ աղալ մսաղացով, ավելացնել ալյուր, ձու, աղ, պղպեղ։ Այս բոլորը լավ խառնել, ստացված խյուսից պատրաստել գնդիկներ և 15 րոպե եփել եռացող աղաջրում, ջուրը քամել, դասավորել ամանում, վրան հալած յուղ լցնել, պաքսիմատ ցանել և մի քանի րոպե դնել ջեռոցի մեջ։

Մատուցելիս վրան կտրտել սամիթ կամ մաղադանոս։

5 Կ-ին՝ 2 ճաշի գդալ յուղ, 2 ձու, 2-ական ճաշի գդալ ալյուր և պաքսիմատ, աղը և պղպեղը՝ ըստ ճաշակի։

ԿԱՐՏՈՖԻԼԻ ԱԼՅՈՒՐ, տես Օսլա։

ԿԱՔԱՎ, վայրի թռչուն։ Կարելի է տապակել, շոգեխաշել։ Խաշած կամ տապակած Կ-ի սառը միսը կարելի է ավելացնել սալաթներին։ Մսեղիքը մշակելու մասին տես Թռչնամիս և Որսամիս հոդվածներում։

Կ. տապակած. մսեղիքին աղ ցանել և հյութեղ լինելու համար գիրուցել կամ փաթաթել խոզի անալի ճարպի շերտերով և թելով կապել։ Թուջե խոր տապակում տաքացնել հալած յուղ կամ խոզի ճարպ (1-2 ճաշի գդալ) և մսեղիքը տապակել մինչև կարմրավուն կեղևի առաջանալը։ Մսեղիքը շրջել մեջքի վրա և 35-45 րոպե դնել տաք ջեռոցը՝ պարբերաբար վրան ցողելով տապակելիս առաջացած հյութը։

Պատրաստի մսեղիքը կտրտել հատուկ մկրատով, դնել սկուտեղի մեջ, վրան ցողել հալած յուղ և տապակելիս առաջացած հյութը, զարդարել մաղադանոսի տերևներով։ Առանձին կարելի է մատուցել սալաթ և թթու։

ԿԵՌԱՍ, Հայաստանում տարածված է հյուսիսային և հարավ-արևելյան շրջաններում, Արարատյան դաշտում և նախալեռնային գոտում։ Վայրի Կ. հանդիպում է Եղեգնաձորի անտառներում։ Տեղական սորտերից տարածված են Արինջենին, Դեղին կեռասը, Շուշա կեռասը, Կարմրենին, ներմուծվածներից՝ Դրոգանա դեղինը, Նապոլեոն վարդագույնը և սևը, Եզան սիրտը, Նվեր Հայաստանին ևն։ Կ-ի տարբեր սորտերի պտուղները լինում են դեղին, վարդագույն, կարմիր և գրեթե սև։ Կ. պարունակում է շաքար (հիմնականում գլյուկոզ), օրգանական թթուներ (առավելապես խնձորի), հանքային աղեր, 15 մգ % C վիտամին, կարոտին (A նախավիտամին)։

Կ. շատ պտուղներից ավելի վաղ է ՛հասունանում։ Վաղահաս սորտերն առավելապես օգտագործում են թարմ։ Տեղում օգտագործում են հասուն պտուղները, իսկ այլ վայր տեղափոխելիս Կ. հավաքում են լրիվ հասունանալուց 3-5 օր շուտ։ Պտուղները պետք է հավաքել պտղակոթով, այլապես դրանք վնասվում են (հյութը ծորում է) և արագ փչանում։ Կ. սովորական պայմաններում պահպանվում է մինչև 5 օր, 0°C –ի և օդի 85-90 % հարաբերական խոնավության պայմաններում՝ 20 օր։

Կ-ից պատրաստում են մուրաբա, կոմպոտ, շաքարաչիր և չիր։

ԿԵՏԱ, խաղաղօվկիանոսային սաղմոններից է։ Զանգվածը՝ 2-4,5 կգ։

Վաճառվում է սառեցրած, աղ դրած և ապխտած։ Աղ դրած և ապխտած Կ-ից կարելի է պատրաստել ուտեստներ, բուտերբրոդներ և աղցաններ: Սառեցրած Կ. կարելի է խաշել և տապակել, մատուցել սառը և տաք։ Կարելի է պատրաստել ձկնապուր, դոնդողավոր և զանազան կերակրատեսակներ։ Աղ դրած Կ. մինչև խաշելը պետք է նախապես թրջել (ցանկալի է կաթով)։

ԿԵՐԱԿՐԻ ՊԱՏՐԱՍՏՈՒՄ, կերակուրը պետք է պարունակի օրգանիզմին անհրաժեշտ սննդանյութեր, ունենա հաճելի համ ու տեսք։ Խոհարարական արվեստը հիմնված է ռացիոնալ սնուցման սկզբունքների, Կ.պ–ման տեխնիկական եղանակների և միջոցների, սննդամթերքի առանձնահատկությունների, առավելությունների և թերությունների իմացության, կերակրատեսակների բաղադրատոմսերի ճիշտ ընտրության վրա։

Կ. պ-ման տեխնիկական եղանակները և միջոցները ներառում են մթերքի նախնական և ջերմային մշակումը։ Նախնական մշակումն է. մթերքի լվացումը, կեղևումը, ոչ պիտանի մասերի հեռացումը, հալեցումը, կտրտումը և մանրումը (ավելի մանրամասն տես Որսամիս, Թռչնամիս, Միս, Բանջարեղեն, Ձուկ, ինչպես նաև առանձին կերակրատեսակների մասին հոդվածներում)։ Տարբերում են ջերմային մշակման 2 եղանակ՝ հիմնական և օժանդակ։ Հիմնական ջերմամշակումը եփումն ու տապակումն է (ինչպես նաև դրանց զուգորդումը), օժանդակը՝ թեթևակի տապակումը, եռջրումը կամ շոգեհարումը հետագա մշակումից առաջ։

Մթերքը կարելի է եփել տարբեր քանակության ջրով, սեփական հյութով (երբեմն ավելացնելով քիչ հեղուկ) կամ գոլորշիով։ Ապուրներն ու արգանակները եփում են մեծ քանակության ջրով, իսկ փափուկ մթերքը (ձուկը, միսը, թռչնամիսը, բանջարեղենը)՝ քիչ ջրով։ Շոգեխաշում են հիմնականում ձուկը, աղացած մսից ուտեստները, բանջարեղենի որոշ տեսակներ։ Մթերքը շոգեխաշելիս ցանկալի է օգտվել շոգեեփոցից: Միսը և բանջարեղենը սովորաբար սկզբում տապակում են, ապա եփում՝ ավելացնելով քիչ ջուր և համեմունք։

Մթերքը կարելի է տապակել սովորական եղանակով (ճարպի քանակը չպետք է գերազանցի մթերքի զանգվածի 5-10%-ը) և ճարպաջեռոցում՝ մթերքն ընկղմելով ճարպի մեջ։ Սովորական եղանակով մթերքը տապակում են տաքացրած յուղով (ճարպով) տապակի մեջ մինչև ոսկեգույն կամ դարչնագույն կեղևի գոյանալը, ապա շրջում են և շարունակում տապակել կամ էլ դնում ջեռոցի մեջ։ Ճարպաջեռոցում հիմնականում տապակում են կարկանդակներ, փքաբլիթներ, կարտոֆիլ։

Ջերմամշակման եղանակի ընտրությունը կախված է մթերքի առանձնահատկությունից։ Օրինակ, ջրային ընտանի թռչունները (սագ, բադ), որսամիսը, ծածանը, բրամը, բադրիջանը ավելի համեղ են տապակած, քան եփած։ Մսամթերքի ջերմամշակման եղանակն ընտրելիս անհրաժեշտ է հաշվի առնել մսի կառուցվածքը, արագ փափկելու հատկությունը։ Որոշ մթերքներ պահանջում են համակցված ջերմամշակում։ Օրինակ, կաղամբը տապակելուց առաջ անհրաժեշտ է եփել, հակառակ դեպքում այն արագ հեղուկազրկվում է, չորանում և անհամանում։