Էջ:Տնային տնտեսության հանրագիտարան (Household encyclopedia in Armenian).djvu/265

Վիքիդարանից՝ ազատ գրադարանից
Այս էջը հաստատված է

ձևով՝ որպես լեղամուղ միջոց, միաժամանակ հումք են ֆլամին լեղամուղ պատրաստուկի համար։ ՀՀ-ում տարածված է անթառամի 12 տեսակ։ Առավել կարևոր բուժիչ նշանակություն ունի կղմինդրաբաժակ անթառամը։

Առյուծագի, վայրի և մշակովի բույս։ Բուժիչ նպատակով օգտագործվում է ծաղկող բույսի ընձյուղի վերին մասը՝ թարմ կամ սպիրտային թուրմի ձևով։ Ստացված պատրաստուկներն օգտագործվում են որպես կենտրոնական նյարդային համակարգը հանգստացնող, ինչպես նաև սրտի աշխատանքը կանոնավորող, զարկերակային ճնշումն իջեցնող միջոց։ ՀՀ-ում տարածված է ամենուրեք։ Տնային պայմաններում օգտագործում են հյութը կամ թուրմը։

Արալիա մանջուրական. վայրի բույս։ Արմատներից պատրաստում են թուրմ, որն իր բուժիչ հատկություններով նման է կյանքի արմատի (ժենշեն) թուրմին։

Արյունխմիկ ղեղատու. վայրի խոտաբույս։ Արմատի և կոճղարմատի թուրմը և հեղուկ մզվածքն օգտագործվում են որպես արյունահոսությունը դադարեցնող և հակաբորբոքային միջոց։

Արջխաղող, վայրի բույս։ Տերևների թուրմը և մզվածքը, որպես միզամուղ և ախտահանող միջոց օգտագործվում են միզածորանների և միզուղիների բորբոքումների ժամանակ։

Բռնչի սովորական. վայրի բույս։ Կեղևից ստացված պատրաստուկներն ունեն արյունահոսությունը դադարեցնող, պտուղներից ստացվածները՝ հանգստացնող ազդեցություն։ ՀՀ-ում ամենուրեք հանդիպում է ծովի մակերևույթից մինչև 2000 մ բարձրության վրա գտնվող անտառներում։

Դափնեվարդ սովորական, մշակովի բույս։ Տերևները սիրտանոթային համակարգի գործունեությունը խթանող պատրաստուկների հումք են։

ՀՀ-ում աճեցվում է որպես սենյակային բույս։

Դդում սովորական, մշակովի բույս։ Կեղևից մաքրած սերմերն օգտագործվում են որպես հակաճիճվային միջոց (էմուլսիայի, եփուկի և այլ ձևերով)։ ՀՀ-ում աճում է ամենուրեք։

Դժնիկ լաստենանման. վայրի բույս։ Կեղևի թուրմը և եփուկը կիրառվում են որպես լուծողական քրոնիկական փորկապության ժամանակ։ ՀՀ-ում տարածված է ստորին և միջին լեռնային գոտիներում։

Դժնիկ լուծողական, բեկտենի. վայրի բույս։ Պտուղների եփուկը և թուրմն օգտագործվում են որպես լուծողական։ ՀՀ-ում աճում է համարյա ամենուրեք։

Դիոսկոր. վայրի բույս։ Կոճղարմատը սիրտանոթային որոշ հիվանդությունների ժամանակ օգտագործվող պատրաստուկների հումք է։

Դրախտածառ, վայրի և մշակովի բույս։ Տերևներից ստանում են տանին, որով բերանի խոռոչի, քթի, քիմքի բորբոքումների ժամանակ ողողումներ են կատարում։

Քսուքների ձևով օգտագործվում է այրվածքների, խոցերի, պառկելախոցերի ժամանակ։ Լուծույթով ստամոքսի լվացումներ են կատարում ծանր մետաղներով թունավորումների ժամանակ։

Եգիպտացորեն, մշակովի բույս։ Եգիպտացորենի սպիների եփուկը և թուրմը միզամուղ, լեղամուղ և արյունահոսությունը դադարեցնող միջոց են։

Եզան լեզու մեծ. վայրի բույս։ Տերևների հյութն օգտագործվում է ցածր թթվության հետևանքով առաջացած ստամոքսաբորբերի, հաստ աղիքի քրոնիկական բորբոքումների, աղիքների բորբոքային (ոչ վարակիչ) հիվանդությունների ժամանակ, ինչպես նաև որպես խորխաբեր միջոց։ Հայկական ժողովրդական բժշկության մեջ թարմ տերևը եռման ջրով լվանալուց հետո կապում են վերքերին, և այն մաքրում է թարախը։ ՀՀ-ում աճում է ամենուրեք, հիմնականում խոնավ վայրերում։

Եղեսպակ դեղատու, մշակովի բույս։ Տերևներից ստացված պատրաստուկները որպես ախտահանող և հակաբորբոքային միջոց օգտագործվում են ողողումների համար բերանի խոռոչի, վերին շնչառական ուղիների բորբոքային պրոցեսների ժամանակ։

Եղինջ երկտուն, վայրի բույս։ Տերևների թուրմն օգտագործվում է որպես արյունահոսությունը դադարեցնող միջոց։ Այն միաժամանակ բարձրացնում է օրգանիզմի տոնուսը, կարգավորում նյութափոխանակությունը։ ՀՀ-ում աճում է ամենուրեք՝ ստվերոտ և խոնավ անտառներում, թփուտներում, հողամասերում։

Եռատերև ջրային, վայրի բույս։ Տերևներից ստացված պատրաստուկն օգտագործվում է որպես ախորժաբեր և լեղամուղ միջոց։

Երիցուկ դեղատնային, վայրի և մշակովի բույս։ Ծաղկազամբյուղների թուրմը (կես բաժակ) որպես հակաբորբոքային և հականեխիչ միջոց խմում են լուծի, որպես ցավազրկող՝ աղիքների սպազմի ժամանակ։ Օգտագործվում է նաև հոգնայի ձևով։ Կոկորդի, լնդերի բորբոքումների, բերանաբորբի դեպքում խորհուրդ է տրվում երիցուկի թուրմով ողողումներ կատարել։ ՀՀ-ում աճում է ամենուրեք։

Զարմանազան երկնագույն, մշակովի բույս։ Արմատի և կոճղարմատի թուրմը կամ եփուկն օգտագործվում է որպես խորխաբեր միջոց։

Թանթրվենի սև. վայրի բույս։ Ծաղիկների և պտուղների թուրմը որպես միզամուղ, քրտնարտադրությունն ուժեղացնող միջոց օգտագործվում է շաքարախտի, դիզենտերիայի և այլ հիվանդությունների ժամանակ։ ՀՀ-ում աճում է Տավուշի մարզի անտառներում։

Թեյ ճավայան, մշակովի բույս։ Որպես դեղորայքային հումք օգտագործվում են տերևները և ընձյուղների գագաթները։ Տերևների եփուկն ունի միզամուղ հատկություն։

Թերմոպսիս. վայրի խոտաբույս, որի թուրմը կամ չոր մզվածքը խորխաբեր են։

Լամինարիա ճապոնական, ջրիմուռ։ Խոտի չոր փոշին աթերոսկլերոզը բուժող և կանխարգելող միջոց է, ինչպես նաև թույլ լուծողական՝ քրոնիկական փորկապության ժամանակ։

Լեռնաչամիչ ձիաձետային. վայրի բույս։ Կանաչ ընձյուղները էֆեդրին անոթասեղմիչ պատրաստուկի հումք են։

Լեվզեա. վայրի բույս։ Արմատների և կոճղարմատների թուրմը կաճ հեղուկ մզվածքը, որպես խթանիչ միջոց, օգտագործվում են նյարդային համակարգի խանգարումների և գերհոգնածության ժամանակ։

Լոշտակ սպիտակ, վայրի բույս։ Բուժիչ նպատակով հիմնականում օգտագործվում են բույսի արմատները որպես արյունահոսությունը դադարեցնող, միզամուղ, ցավամոքիչ, վերքերը ապաքինող։ ՀՀ-ում, որպես մոլախոտ, տարածված է ամենուրեք, աճում է անտառի բացատներում, թփուտների միջև, քարացրոններում և այլուր։