Էջ:Տնային տնտեսության հանրագիտարան (Household encyclopedia in Armenian).djvu/502

Վիքիդարանից՝ ազատ գրադարանից
Այս էջը հաստատված է

հետաքրքիր վայրեր այցելելը պլանավորվում է երթուղու երկրորդ մասում։ Երթուղու մշակումն ավարտվում է ճանապարհորդության օրացուցային մանրամասն պլանի կազմումով՝ հաշվի առնելով ցերեկային անցումների տևականությունը։

Ճանապարհորդության ձևակերպումը։ Երթուղային գրքույկը (երթուղին անցնելու իրավունք տվող փաստաթուղթ) ստանալու համար զբոսաշրջիկները պետք է լրացնեն հայտագրի 2 օրինակ, հաստատեն ճանապարհորդությունը անցկացնող կազմակերպությունում և ներկայացնեն երթուղին որակավորող հանձնաժողովին։ Վերջինս ստուգում է երթուղու մշակման ճշտությունը և զբոսաշրջիկներին տալիս երթուղային գրքույկ՝ նշելով ճանապարհորդության մասին իր եզրակացությունը։ Այդ փաստաթղթի և խմբի յուրաքանչյուր անդամի առողջության մասին բժշկական տեղեկանքի հիման վրա համապատասխան կազմակերպությունը թույլ է տալիս մասնակցել արշավին։ Ճանապարհորդության վերջում զբոսաշրջիկները ստանում են տեղեկանք, որի հիման վրա (տարբեր աստիճանի բարդություն ունեցող ճանապարհորդությունների կատարման անհրաժեշտ քանակի դեպքում) նրանց տրվում է մարզական համապատասխան կարգ։

Ջրով ճանապարհորդությունների հիմնական փոխադրամիջոցներն են բայդարկաները, նավակները և լաստերը։ Յուրաքանչյուր զբոսաշրջիկ պարտավոր է ունենալ փրկագոտի, փրկաբաճկոնակ կամ փրկաշրջան։ Երթուղին մշակելիս զբոսաշրջիկները պետք է հաշվի առնեն գետի թեքությունը, ոլորանները, ընթացքի արագությունը, ծանծաղուտների, փլվածքների, սահանքների, ջրարգելակների առկայությանը։ Մեծ թեքության և հոսանքի մեծ արագության դեպքում հնարավոր են վթարային իրավիճակներ։ Սկսնակներին խորհուրդ չի տրվում ճանապարհորդել այդպիսի գետերով։ Թիակներով շարժման փաստացի արագությունը հոսանքին հակառակ 1-2 կմ/ժամ է։

Բայդարկաներով և նավակներով ճանապարհորդելիս պետք է ընթանալ միմյանցից 30-50 մ հեռավորությամբ, խոչընդոտներն անցնել հերթականությամբ, դրանց մոտենալիս առջևից պետք է ընթանա առավել փորձառու անձնակազմը, նրա հետևից, առանձնապես չհեռանալով ափից, գնում են մյուսները։ Սկսնակների համար ոչ մեծ հարթավայրային գետերում նավակների շարժման առավել հարմար գիծը գլխավոր հոսքն է։ Այստեղ պետք է անցնել խորը տեղերով, որպեսզի ըստ նավուղու հաղթահարել տարբեր խոչընդոտներ և արդյունավետ օգտագործել հոսանքի արագությունը։ Արագընթաց (օրինակ, նախալեռնային) գետերում ցանկալի է շարժումն ուղղել հրվանդանից հրվանդան՝ գլխավոր հոսքը կտրելով միջընթացքներում։

Լեռնային ճանապարհորդությունները զբոսաշրջիկներից պահանջում են ֆիզիկական զգալի պատրաստվածություն և խիստ կտրտված տեղանքով տեղաշարժվելու որոշակի փորձ։

Անձնական հանդերձանքը համալրելիս արշավականները իրենց հետ պետք է վերցնեն լեռնագնացային երկաթածայր ցուպ և կարճափող հրացան (կարաբին), կրծքի փաթաթան կամ գոտի, բրեզենտե թաթմաններ, լրացուցիչ բրդե գուլպաներ և տաք հագուստ։ Եթե ճանապարհին նախատեսված է հաղթահարել ձյունասառցային լեռնանցք, ապա անհրաժեշտ է ունենալ սառցակոտրիչ, հեղեղաքուղ, թանզիֆե վիրակապ (չափից ուժեղ արևահարությունից պաշտպանվելու համար) և համապատասխան մարզակոշիկ։ Խմբի հանդերձանքի կարևոր պարագաները հիմնական և օժանդակ թոկերն են (30-40 մ)։

Լեռնային արշավների ժամանակ օրվա կարգուկանոնը սովորաբար 1-2 ժամով «տեղաշարժվում է» առաջ (ոտքով ճանապարհորդության համեմատ)։ Դա կապված է օրվա երկրորդ կեսին լեռներում անբարենպաստ եղանակի և ռելիեֆի որոշ առանձնահատկությունների հետ։ Այսպես, կեսօրին մեծանում է քարվեժի և ձնահյուսի վտանգը, ձյունը թացանում է և ճանապարհը դարձնում անանցանելի, լեռնային գետերը վարարում են։ Զբոսաշրջիկների շարժման գծի ընտրությունը լեռներում որոշվում է արահետների առկայությամբ։ Տեղաշարժումը պետք է լինի շարասյունով՝ մեկական։ 10-15 րոպեն մեկ ուղղաբերձ հատվածներում կարելի է 1-2 րոպե դադար առնել։ Արահետներ չլինելու դեպքում կամ անծանոթ լեռնանցքին մոտենալիս պետք է հետազոտել ճանապարհը։

Հեծանվով ճանապարհորդությունը սկսնակ զբոսաշրջիկների համար սովորաբար անցկացվում է հարթ և ուղիղ ճանապարհներով։ Ցանկալի է խմբի կազմն ընտրել այնպես, որ բոլոր ճանապարհորդներն ունենան գրեթե միևնույն հեծանվատեխնիկական պատրաստվածությունը։ Ճանապարհորդության ժամանակ հարմար են ճանապարհային հեծանիվները, որոնց բեռնատեղը պետք է լինի թեթև, ամուր և տարողունակ։ Նպատակահարմար է նաև հեծանվի հենոցի վրա տեղակայել հատուկ ճամպրուկ կամ պայուսակ։ Հեծանվորդը կռնակին բեռ չպետք է կրի։ Անպայմանորեն պետք է ունենալ գործիքներ, պահեստամասեր և նյութեր հեծանվի նորոգման համար:

Հեծանվորդները շարժվում են շարասյունով՝ մեկը մյուսից 3-5 մ հեռավորությամբ։ Խորհուրդ է տրվում յուրաքանչյուր 30-40 րոպեն մեկ իջնել հեծանվից, 2-3 րոպե քայլել ոտքով, այնուհետև 5-10 րոպե հանգստանալ։ Մեկ օրում 12-15 կմ/ժամ միջին արագությամբ առանց դժվարության կարելի է հաղթահարել 40-70 կմ։

Մոտոցիկլետով և ավտոմոբիլով ճանապարհորդությունը գերադասելի է կատարել մի քանի մեքենայից բաղկացած խմբով։ Ցանկալի է յուրաքանչյուր անձնակազմում ունենալ 2 վարորդ՝ իրար փոխարինելու համար։

Երթուղին մշակելիս ճանապարհորդության ժամանակամիջոցի երրորդ կամ քառորդ մասը պետք է անցնել ոտքով (էքսկուրսիաներ) և հանգստով։ Մոտո- և ավտոզբոսաշրջիկների ցերեկային վազքատարածությունը բարեկարգ ճանապարհներով չպետք է անցնի 300-500 կմ-ից, կողմնուղիներով՝ 150-200 կմ-ից։

Մեքենան ճանապարհորդության նախապատրաստելիս պետք է ստուգել ու կարգավորել շարժիչը, էլեկտրասարքավորումը, ընթացքային մասը, համալրել բեռնատեղերը։ Խմբային հանդերձանքի մեջ նպատակահարմար է ներառնել հատուկ վրաններ, անհրաժեշտ նյութեր և գործիքներ զբոսաշրջային ճամբար սարքավորելու, երթուղու դժվարանցանելի տեղամասերը հաղթահարելու համար։

Զբոսաշրջիկի հանդերձանքը լինում է անձնական՝ հագուստ, կոշիկ, ուսապարկ, ննջապարկ կամ վերմակ, և խմբային՝ վրան, ամանեղեն, սննդամթերք, դեղարկղ։ Հագուստը պետք է ընտրել տարվա եղանակին համապատասխան։ Հարմարավետ են մարզազգեստը, ամուր կտորից տաբատը կամ