Էջ:Տնային տնտեսության հանրագիտարան (Household encyclopedia in Armenian).djvu/509

Վիքիդարանից՝ ազատ գրադարանից
Այս էջը հաստատված է

հստակորեն պատկերվող տարածության մեծ խորություն։

Երկարակիզակետ օբյեկտիվները կիրառում են հիմնականում հեռավոր առարկաների, օրինակ, ճարտարապետական կառույցների մանրամասների, վայրի գազանների ու թռչունների նկարահանման համար։ Փոքրաչափ լուսանկարչական ապարատների համար երկարակիզակետ են համարվում 70 մմ-ից ավելի կիզակետային հեռավորությամբ օբյեկտիվները։

Երկարակիզակետ օբյեկտիվներ են նաև, այսպես կոչված, հեռուստաօբյեկտիվները, որոնց տարբերիչ առանձնահատկությունը համեմատաբար փոքր չափերն են կիզակետային մեծ հեռավորությունների դեպքում։ Այդպիսի օբյեկտիվները թույլ են տալիս ստանալ պատկերի 20-ապատիկ խոշորացում։ Հեռուստաօբյեկտիվները լինում են ոսպնյակային և հայելաոսպնյակային։

Անկյունային դաշտը (2ω) բնութագրում է օբյեկտիվի տեսադաշտը կադրի տրված չափերի դեպքում։ Ցանկացած օբյեկտիվ ստեղծում է նկարահանվող օբյեկտի պատկերը շրջանաձև որոշակի դաշտի սահմաններում։ Սակայն այդ դաշտի կենտրոնում որակն ավելի լավ է, քան եզրերում։ Այդ պատճառով լուսանկարչական ապարատներում օգտագործվում է դաշտի միայն մի մասը (կադրի պատուհանով սահմանափակված ուղղանկյան տեսքով), որի սահմաններում պատկերի որակը բավական բարձր է։ Օբյեկտիվի պատկերման անկյունային դաշտը կախված է կիզակետային հեռավորությունից և կադրի չափերից. որքան մեծ են կադրի չափերը (անկյունագիծը) և փոքր է կիզակետային հեռավորությունը, այնքան մեծ է անկյունային դաշտը։ Սովորաբար պատկերման անկյունային դաշտը հավասար կամ մի քիչ փոքր է անկյունային տեսադաշտից, այսինքն այն անկյունից, որով օբյեկտիվը «տեսնում» է լուսանկարվող տարածությունը։ Անկյունային դաշտի մեծությունից կախված, բոլոր օբյեկտիվները կարելի է բաժանել 3 խմբի. նորմալ (45-ից մինչև 60° սահմաններում ընկած անկյունային դաշտով), լայնանկյուն (2ω > 60°) և նեղանկյուն (2ω < 45° ):

Լայնանկյուն օբյեկտիվները կիրառում են փոքր հեռավորություններից լայն պլանով շենքերի ճակատներ, բնապատկերներ, ինտերիերներ ևն նկարահանելու համար։ Լայնանկյուն օբյեկտիվների թերություններն են մոտիկ գտնվող առարկաների հեռանկարային աղավաղումները և կադրի անհավասարաչափ (կենտրոնում և եզրերում) լուսավորությունը։ Նեղանկյուն օբյեկտիվները հիմնականում կիրառում են խոշոր պլանով դեմքեր, ոչ մեծ առարկաներ նկարահանելու համար։

Հարաբերական բացվածքը (1/k) բնութագրում է օբյեկտիվի՝ լուսանկարչական նյութի լուսազգայուն շերտի վրա պատկերի որոշակի լուսավորվածություն ստեղծելու ունակությունը։ Որքան մեծ է օբյեկտիվի լուսային բացվածքը և փոքր կիզակետային հեռավորությունը, այնքան պայծառ է պատկերը, կամ, ինչպես հաճախ ասում են, մեծ է լուսաուժը։ Հարաբերական բացվածքը թվապես որոշվում է իբրև օբյեկտիվի լուսային բացվածքի տրամագծի և կիզակետային հեռավորության հարաբերություն։ Օրինակ, եթե օբյեկտիվի լուսային բացվածքի առավելագույն տրամագիծը 25 մմ է, իսկ կիզակետային հեռավորությունը՝ 50 մմ (չափերը տրված են որոշ կլորացումով), ապա այդ օբյեկտիվի հարաբերական բացվածքը հավասար է 1։2–ի։ Լուսանկարչական օբյեկտիվների մեծ մասի առավելագույն հարաբերական բացվածքը 1:2, 1:2,8, 1:3,5, 1:4 է։

Հարաբերական բացվածքին հակադարձ մեծությանը (k) կոչվում է դիաֆրագմային թիվ։ Սովորաբար օբյեկտիվի շրջանակի վրա և տեղեկաթերթիկում նշվում է հարաբերական բացվածքի առավելագույն արժեքին համապատասխանող դիաֆրագմային թիվը։ Լուսանկարչական սարքերի համար հաստատված է դիաֆրագմային թվերի միատեսակ շարք՝ 0,7, 1,4, 2, 2,8, 4, 5,6, 8, 11, 16, 22, 32։ Հենց այս թվերն էլ կազմում են դիաֆրագմաների սանդղակը՝ սկսած տվյալ օբյեկտիվի համար սահմանային դիաֆրագմային թվից, որը նշված է օբյեկտիվի շրջանակի վրա։

Լուսաժապավենի վրա օբյեկտի պատկերի լուսավորվածությունը կախված է ոչ միայն հարաբերական բացվածքի մեծությունից, այլև օբյեկտիվում լույսի կորուստներից, որոնք կապված են գլխավորապես ոսպնյակների ապակու մեջ լուսային ճառագայթների կլանման և ոսպնյակների մակերևույթից դրանց անդրադարձման հետ։ Անդրադարձման պատճառով լույսի կորուստները փոքրացնելու նպատակով ոսպնյակների մակերևույթին ստեղծում են որոշակի հաստության ու բաղադրության բարակ թաղանթներ, որոնք կոչվում են լիաթափանցիկարար, իսկ այն օբյեկտիվները, որոնց ոսպնյակները պատված են այդ թաղանթներով՝ լիաթափանցիկացված։ Արդի բոլոր օբյեկտիվները լիաթափանցիկացված են. դրանք ապահովում են լուսանկարվող օբյեկտների գույների լավ վերարտադրություն։ Բազմաշերտ լիաթափանցիկացումով օբյեկտիվներն ապահովում են լավագույն գունահաղորդում և թույլ են տալիս լուսանկարել նույնիսկ օբյեկտիվի տեսադաշտում գտնվող լույսի պայծառ աղբյուրների (արեգակ, լամպ ևն) առկայությամբ։

Լիաթափանցիկարար թաղանթները բավարար չափով ամուր չեն, ուստի լիաթափանցիկացված օբյեկտիվների հետ հարկավոր է մեծ խնամքով վարվել։ Օրինակ, ոսպնյակների լիաթափանցիկացված մակերևույթները չի կարելի սրբել, փոշեհատիկները, մազմզուկները ևն հարկավոր է հեռացնել ռետինե տանձիկով. ձեռքով դիպչելիս թաղանթների վրա մնում են մատնահետքեր և լիաթափանցիկացումը նվազում է։

Լուծունակությունը բնութագրում է օբյեկտիվի՝ նկարահանվող օբյեկտի փոքրագայն մանրամասները պատկերելու ունակությունը։ Գնահատվում է առանձին-առանձին հաղորդվող և միմյանց հաջորդող սև և սպիտակ նրբագծերի առավելագույն թվով, որ բաժին է ընկնում հատուկ նրբագծավոր աղյուսակների փորձաղյուսակների պատկերի 1 մմ-ին։ Լուծունակությունը նվազում է կադրի կենտրոնից դեպի եզրերը։ Օբյեկտիվներում լանթանային ապակուց պատրաստված ոսպնյակների օգտագործումը զգալիորեն մեծացրել է դրանց լուծունակությունը։

Օբյեկտիվի կարևոր բնութագրերից մեկը հստակորեն պատկերվող տարածության խորությունն է՝ այն հեռավորությունը ըստ օբյեկտիվի օպտիկական առանցքի, որի սահմաններում բոլոր առարկաները նկարահանման ժամանակ լուսաժապավենի լուսազգայուն շերտի վրա բավականաչափ հստակորեն են պատկերվում։ Հստակորեն պատկերվող տարածության խորության փոփոխությունը կատարվում է օբյեկտիվի լուսային բացվածքի փոփոխության