Խորհուրդ է տրվում Կ-ին սանրել մանրատամ սանրով, երկարամազերին՝ անեն օր, կարճամազերին՝ օրումեջ։
Կ-ի կերակրումը. հասուն Կ-ին պետք է կերակրել օրական 1-2 անգամ (150-200 գ). հիմնական կերն է միսը (ցանկալի է հում), ձուկը (եռջրած կամ քիչ եփած), կաթը։ Օգտակար է տալ ենթամթերք, երիկամ, սիրտ։ Մթերքը պետք է լինի թարմ։ Կ-ի ստամոքսը մաքրելու նպատակով կարելի է կերակրել խոտով կամ հում վարսակաձավարով (հերկուլեսով)։ Կ-ի ձագին հեշտ է սովորեցնել զանազան կերերի (հաց, ապուր, շիլա, հում բանջարեղեն, մրգեր)։ Մոր կաթով սնվող ձագերին 20 օրից պետք է լրացուցիչ կերակրել կովի տաք կաթով, 3-4 օրից փոխարինել այն կաթնաշիլաներով, իսկ 2-3 օր հետո շիլաները կարելի է եփել մսի արգանակով (ավելացնել 3-5 գ հում միս լցոնի ձևով, կամ մանր կտրատած)։ Ամսական Կ. պետք է կարողանան ինքնուրույն սնվել։ Մսային կերը երբեմն կարելի է փոխարինել լոռով, բանջարեղենն աղալ մսաղացով և խառնել մսի լցոնին։
Կ-ի հատուկ վարակիչ հիվանդություններից է վարակիչ աղիքաբորբը, որով հիմնականում վարակվում են երիտասարդ կենդանիները։ Հիվանդության ախտանշաններն են ջերմության բարձրացումը, սրտխառնոցը, գարշահոտ լուծը։ Հիվանդության ծանր ընթացքի դեպքում կենդանիները հաճախ սատկում են։ Բուժումը միայն անասնաբույժի խորհրդով։
Կ-ի վարակիչ հիվանդություններից մարդու համար վտանգավոր են կատաղությունը, խուզող որքինը, քոսը, գոնջը (մաշկի սնկիկային հիվանդություններ)։ Ցանկալի է ամեն տարի Կ-ին կատաղության դեմ պատվաստում կատարել։ Կ-ի (անհայտ) կծելու դեպքում անհրաժեշտ է դիմել բժշկի, իսկ կենդանուն թողնել անասնաբույժի հսկողության տակ։ Կ-ի մոտ շատ տարածված հիվանդություն է ականջի քոսը, որն արտահայտվում է ցանով և արտաքին լսողական անցուղու բորբոքումով։ Հիվանդության ձգձգման դեպքում առաջանում է թարախային ականջաբորբ։ Կ-ի մաշկի վրա մազաթափ բիծ (բնորոշ խուզող որքինին), կաշեթեփ (բնորոշ քոսին և գոնջին) նկատելիս պետք է անհապաղ դիմել անասնաբույժի։
Տարածված են նաև Կ-ի ճիճվային հիվանդությունները, որոնց հայտնաբերման դեպքում տալիս են ճիճվամուղ պատրաստուկներ։ Պետք է խիստ հետևել սանիտարահիգիենային պայմաններին, Կ-ին մարդկանց հետ նույն անկողնում քնել չի կարելի։ Խնամքի բացակայության պայմաններում ընտանի Կ. արագ վայրենանում են։ Վայրենացած և թափառող Կ. սկսում են ոչնչացնել օգտակար կենդանիներին ու թռչուններին և կարող են կենդանիների, երբեմն նաև մարդկանց վարակի աղբյուր հանդիսանալ։
ԿԱՐՃ ՄԻԱՑՈՒՄ, եթե էլեկտրական ցանցի (օրինակ, սենյակի հաղորդագծի) երկու հաղորդալար միանում են միմյանց անմիջականորեն (կարճ), շրջանցելով բեռնվածքը (լուսավորման լամպերը, էլեկտրասարքերը), ապա գոյացած շղթայում առաջանում է ուժեղ հոսանք (տասնյակ և հարյուրավոր ամպեր), որը կոչվում է Կ. մ-ման հոսանք։ Տնային ցանցում առավել հաճախ Կ.մ-ման պատճառ են դառնամ հաղորդալարերի մեկուսապատվածքի վնասվածքները և փոխադրովի էլեկտրասարքերի խրոցակի երկժանու անսարքությունը։ Կ. մ. կարող է առաջանալ նաև, երբ ցանցի հաղորդալարերից մեկը միանում է հողին ջրմուղի, կոյուղու, գազամուղի, կենտրոնական ջեռուցման խողովակների, ինչպես նաև հողակցում ունեցող անսարք ռադիոընդունիչի, հեռուստացույցի, մագնիտոֆոնի, էլեկտրասարքի միջոցով։ Կ. մ-ման հետևանքով կարող է խափանվել էլեկտրաէներգիայի հաշվիչը կամ հրդեհ ծագել։ Կ. մ-ման հնարավոր վնասակար հետևանքները կանխելու համար կիրառվում են էլեկտրական ապահովիչներ, որոնք ցանցից անջատում են շղթայի Կ. մ-ով տեղամասը, խզելով շղթան, երբ հոսանքը հասնում է վտանգավոր մեծության։ Ընդ որում, հալուն ապահովիչներում (այսպես կոչված, խցաններում) ուժեղ հոսանքից հալվում է լարային ներդիրը (հալուն ներդիր), իսկ ավտոմատ ապահովիչներում գործարկվում է անջատիչը։
Կ. մ-ից խուսափելու նպատակով անհրաժեշտ է հետևել էլեկտրահաղորդագծի, էլեկտրասարքերի և ապահովիչների սարքինությանը, ոչ մի դեպքում այրված խցանները չփոխարինել հաղորդալարերի փնջով (ինքնաշեն ապահովիչներով) կամ գնդասեղներով։ եթե հալուն ապահովիչը շարքից դուրս է գալիս, այն հարկավոր է փոխարինել գործարանային արտադրության մեկ այլ ապահովիչով։
Եթե Կ. մ-ման հետևանքով հաղորդալարերն այրվում են, հարկավոր է անմիջապես դրանք հոսանազրկել (հանել խցանները բներից կամ գործի դնել անջատիչը), իսկ եթե խցանները կան անջատիչն անհարմար տեղում են, հարկավոր է կտրել հաղորդալարերը մեկուսացված բռնակ ունեցող ցանկացած գործիքով (օրինակ, կացնով, մուրճով) և միայն դրանից հետո հանգցնել հրդեհը սովորական միջոցներով (ջրով, կրակմարիչով)։
ԿԻԼՈՎԱՏՏ.ԺԱՄ, էներգիայի (աշխատանքի) չափման միավոր, որը գլխավորապես
