ականաճանճիկները։ Դրանք վնասում են տերևները և կոկոնները (կրծոտում են, հյութը ծծում, մաշկի տակ անցքեր բացում)։
Պայքարի միջոցները. աշնանը հողի վերափորում, ավելացնելով 25 %-անոց հեքսաքլորանի փոշի, բույսերի մշակում հատուկ պատրաստուկներով։
ՀՀ-ում մշակվում են միամյա և բազմամյա Բ-ների (հուրանավոր, դրյումոնդի, ճմային և այլն) բազմաթիվ սորտեր։ Կարճահասակ տեսակներն աճեցվում են ջերմատներում և բնակարաններում թաղարների մեջ։ Գեղազարդիչ պարտեզագործության մեջ լայնորեն մշակվում են վաղ ծաղկող սորտեր՝ շուտ ծաղկող ծաղիկներ ստանալու նպատակով։
ԲՌՆՉԻ, սովորական, բնական պայմաններում տարածված է ամենուրեք։ Գեղազարդիչ, պտղատու և դեղատու բույս է։ Թարմ պտուղները վալերիանաթթվի և դրա էսթերների առկայության շնորհիվ օժտված են յուրահատուկ բույրով, պարունակում են շաքարներ, օրգանական թթուներ, տանիններ, վիտամին C և P, պեկտիններ և աղանյութեր։ Բ. 2-2,5 մ բարձրության թուփ է։ Ծաղկում է մայիսի վերջին, որը համընկնում է հնարավոր վերջին ցրտահարություններին։ Ծաղիկները երկսեռ են։ Բավական ցրտադիմացկուն, ստվերադիմացկուն բույս է, լավ է աճում խոնավ, բերրի հողերում։ Բ. բազմացնում են մացառներով, կանաչ կտրոններով և սերմերով։ Հողամասում բավական է ունենալ 2-3 բույս, տնկել շենքի և տաղավարի մոտ՝ միմանցից մոտ 2 մ հեռավորությամբ։ Աշնանը կամ գարնանը պետք է վերատնկել 30x40 սմ չափերի փոսերում, ուր հողի վերին բերրի շերտի հետ միասին լցնել 10-15 կգ բուսահող և 0,5 կգ փայտի մոխիր։ Տնկելուց հետո հողը պնդացնել, ջրել, ծածկել տորֆով կամ թեփով և անմիջապես ցողունները մեկ երրորդով կարճացնել, որպեսզի բույսը լավ ճյուղակալի։ Առաջին տարիներին խորհուրդ է տրվում պահպանել բոլոր ընձյուղները՝ բացառությամբ թույլերի և վնասվածների։ Հետագայում հեռացնել ավելորդ արմատամերձ ընձյուղները և ծերացած պտղաբերող ճյուղերը։ Բ. սկսում է պտղաբերել կյանքի 5-6-րդ տարում։ Պտուղները հասունանում են օգոստոս-սեպտեմբերին և տերևների թափվելուց հետո երկար մնում են ճյուղերի վրա։ Թեթև սառնամանիքներից հետո պտուղները կորցնում են դառնահամությանը։ Քանի որ պտուղները հասունանալիս չեն թափվում, ապա դրանք կարելի է հավաքել մի քանի անգամից։ Հայաստանում սովորական Բ. աճամ է հյուսիս-արևելյան մարզերում և Զանգեզուրում՝ կաղնու, բոխու անտառներում, թփուտներում և գետափերին։ Բարձր լեռնային շրջաններում կիրառվում է կանաչապատման համար։
ԲՈՒԽԱՐԻ, որմնախորշի տեսքի բաց հնոցով պարզագույն վառարան, տաքացնում է շինությունը միայն կրակի ջերմարձակման հաշվին վառելանյութի այրման ժամանակ, խիստ անհավասարաչափ։ Բ-ի ջերմատվությունը 5-8 անգամ փոքր է, քան վառարաններինը, որովհետև ջերմության մեծ մասը հեռանում է ծխնելույզով։ Բ-ները պատրաստում են կանգնած դիրքով առանձին, ներկառուցված աղյուսե պատի (երկու աղյուսից ոչ պակաս հաստության) մեջ՝ դրան կամ վառարանին կցակառուցված։
Բ-ները լինում են ամենաբազմազան տիպերի (նկ. 1)։ Կառուցում են տարբեր նյութերից, սովորական քարից, աղյուսից, բետոնից, մետաղից, խեցուց, մարմարից, գրանիտից ևն։ Առջևի բաց պատով և դեպի վեր ուղղված ծխնելույզով պարզագույն Բ., այսինքն սովորական մետաղե վառարան, կարելի է պատրաստել ցանկացած հաստության տանիքի թիթեղից։ Բ. պատրաստելու համար չի կարելի օգտագործել կրաքար և կայծքար, որովհետև կրաքարը տաքացնելիս թրծվում է և դառնում չհանգած կիր։ Եթե այդպիսի Բ-ու վրա ջուր թափվի չհանգած կիրը կմարի, Բ. կքանդվի և կարող է հրդեհ առաջանալ։ Կայծքարը տաքանալիս ճաքճքում է և դեսուդեն թռչող բեկորները կարող են վնասել մոտ գտնվող մարդկանց։ Մետաղե և մյուս բարակապատ Բ-ները նպատակահարմար է երեսպատել սովորական կամ հրակայուն աղյուսով։ Բոլոր դեպքերում Բ-ու պատերի հաստությունը պետք է լինի առնվազն կես աղյուս, իսկ աղյուսապատման դեպքում՝ մեկ քառորդ աղյուս։
Հիմնական Բ-ները սովորաբար կառուցում են ամուր հիմնատակի կամ լավորակ հիմքի վրա։ Ավելի թեթև Բ-ները հաճախ տեղադրվում են ամուր հատակին, իսկ առավել թեթևները նույնիսկ կախվում են առաստաղի հեծաններից։ Ամենահարմարները քանդովի Բ-վառարաններն են, որոնք դյուրությամբ հավաքվում ու քանդվում են և տարվա տաք եղանակին կարող են շինությունից դուրս հանվել։
Բ-ները երեսպատում են մարմարով, գրանիտով, հախճապակիներով և խեցասալիկներով հիմնականում շարվածքի ժամանակ, որովհետև երեսպատվածքը
