մթնոլորտային տեղումներից ու ձնհալի ջրերից։ Ոչ մեծ մառանիկ կարելի է սարքել արծնապատ հին լոգնոցից՝ այն հարմարեցնելով տնակի հատակի կամ ամառային խոհանոցի տակ ևն։
ՄԱՍՐԵՆԻ, վայրի վարդ (աճեցումը)։ Մ. աճում է ՀՀ գրեթե բոլոր մարզերում։ Բազմամյա, լուսասեր, 1-3 մ բարձրության թուփ է։ Պտղաբերում է 2-3-րդ տարում։ Ցրտադիմացկուն է, երաշտադիմացկուն։ Արմատային համակարգը հզոր է, խոր թափանցող։ Բույսը կարող է աճել աղքատ հողերում, բայց բերրի հողերում ավելի լավ է աճում և առատ է պտղաբերում։ Տնկումից առաջ պարարտացնում են (1 մ²–ին՝ 4-6 կգ օրգանական պարարտանյութեր, 30-40 գ սուպերֆոսֆատ և 15-20 գ կալիումական աղեր)։ Մ. բազմացնում են ընձյուղներով, կանաչ և արմատային տնկաշվերով (պատվաստաշվերով), սերմերով։ Սորտային հատկանիշների պահպանման համար Մ. հեշտ է բազմացնել արմատային տնկաշվերով։ Դրա համար տնկումից 5-10 օր առաջ պատրաստում են 10-12 սմ երկարության արմատային տնկաշվեր, որոնք տնկում են բահով 10-15 սմ խորությամբ հորիզոնական դիրքով։ Մինչև ընձյուղներ առաջանալը հողը պետք է պահել մոլախոտերից զերծ և փուխր։ Սերմերով աճեցնելիս ցանքը կատարում են աշնանը (օգոստոս-սեպտեմբերին) կամ վաղ գարնանը։ Վերջին դեպքում սերմերը ստրատիֆիկացնում են +2...+5 °C-ում։ Մշտական տեղում տնկելու համար ավելի լավ է օգտագործել երկամյա բույսերը։ Տնկման սխեման 2(2,5)x1,5 մ։
Տնկին տեղադրում են փոսի մեջ ուղղաձիգ, տնկարանի համեմատ թեթևակի խորացված։ Վերգետնյա մասը կարճացնում են երկարության 1/3-ով։ Հողը պնդացնում են, ջրում, մուլչապատում։ Բոլորը առաջին տարում թողնում են առաջացած մերձարմատային ընձյուղները, երկրորդ տարում՝ միայն 4-6 լավագույնները։ Զրոյական ընձյուղները առաջին տարում չեն կարճացնում՝ թողնում են, որ գագաթային մասում ծաղկեն և բերք տան։ Գարնանը կարճացնում են մինչև 60-100 սմ բարձրության։ Արդյունքում առաջանում են առաջին կարգի 6-10 ճյուղավորում։ Երրորդ տարվա գարնանը կրկին թողնում են 4-6 լավագույն զրոյական ընձյուղներ՝ կարճացնելով դրանք մինչև 60-100 սմ բարձրության։ Երկամյա ճյուղերի կողմնային ընձյուղները (նախորդ տարվա) կարճացնում են՝ թողնելով 2-4 բողբոջ։ Ձևավորման այս եղանակով 4-5-րդ տարում թփից ստացվում է 6-8 կգ պտուղ։
Փոխադարձ լավ փոշոտման համար տեղամասում հարկավոր է տնկել Մ-ու 2-3 սորտ։ Խնամքը նույնն է, ինչ մյուս հատապտուղներինը։
Մ-ու պտուղները հավաքում են, երբ դրանք ձեռք են բերում նարնջակարմիր կամ կարմիր գույն։ Բերքը հավաքում են մինչև ցրտահարությունների սկսվելը։
ՄԱՐԳԱՐՏԱԾԱՂԻԿ, զատկածաղիկ, աստղածաղկազգիների ընտանիքի խոտաբույսերի ցեղ։ Ընդգրկում է շուրջ 80 տեսակ, մշակության մեջ հայտնի է մեկ տեսակը՝ բազմամյա Մ., որն օգտագործվում է որպես երկամյա։ Կիրառվում է սիզամարգերում, գորգային ձևավորումներում, եզրաշերտերում, պատուհանների, պատշգամբների, սենյակների զարդարման և կտրած ծաղիկներ ստանալու համար։ Բազմամյա Մ. մինչև 30 սմ բարձրության բույս է։ Տերևները խմբված են տերևավարդակում, որտեղից աճում է մի քանի ծաղկակիր՝ զամբյուղ-ծաղկաբույլերով։ Առատորեն ծաղկում է վաղ գարնանը, որը տևում է ավելի քան մեկ ամիս։ Շոգ ամռանը ծաղկաբույլերը մանրանում են, ծաղիկները՝ պակասում, իսկ սառը, խոնավ աշնանային եղանակին ծաղկաբույլերը խոշորանում են, վերականգնվում է առատ ծաղկումը։ Սերմերը հասունանում են ամռան կեսերին–վերջերին։ Պարտեզային Մ-ի սորտերը տարբերվում են չափերով, լիաթերթությամբ, ծաղկաբույլերի ձևով, ծաղկման ժամկետներով։
Տեղի ընտրությունը և հողը. Մ-ի համար պետք է ընտրել հարթ, առանց փոսերի վայր, որպեսզի ջրի կանգ չառաջանա։ Շատ խոնավ հողերում բույսերը նեխում են և սառչում։ Աճում են արևոտ վայրերում և կիսաստվերում, կավավազային, բերրի հողերում։
Սերմերի ցանքը և տնկումը. առաջին տարում ծաղկելու համար սերմերը պետք է ցանել մարտին, պաշտպանված հողում, այնուհետև սածիլել ջերմոցներում։ Ծաղկում է հունիս-հուլիսին։ Վաղ գարնանից սկսած առատ ծաղկող բույսեր ունենալու նպատակով սերմերը պետք է ցանել նախորդ տարվա հուլիս-օգոստոսին, այն հաշվով, որ դրանք աշնանը չծաղկեն։ Ցանել շարքերով արված մարգերում։ Ծիլերը հայտնվում են 5-7-րդ օրը։ Դրանք պետք է վերասածիլել (10x10 սմ)։ Օգոստոսին աճած սածիլները կարելի է տնկել ձմեռելու համար նախատեսված տեղում կամ անմիջապես ծաղկանոցում, սնուցման մակերեսը՝ 20x20 սմ։ Աշնանը զարգանում է հավաք, կարճ կոթուններով տերևավարդակ, հաջորդ տարում՝ 15-20 սմ բարձրության ծաղկակիրներ։ Մ. լավ է դիմանում ծաղկած վիճակում տեղափոխությանը։
Խնամքի համար անհրաժեշտ է քաղհանել, բույսերի շուրջը հողը փխրեցնել, կանոնավոր ջրել (խոնավության անբավարարության դեպքում ծաղկաբույլերը մանրանում են և կորցնում լիաթերթությունը)։ Լավ աճին և ծաղկմանը նպաստում են հանքային պարարտանյութերը (1 մ²–ին՝ 15 գ բորակ, 25-30 գ սուպերֆոսֆատ, 10-15 գ կալիումի սուլֆատ)։ Անհրաժեշտ է մշտապես հեռացնել ծաղկաթափ ծաղկաբույլերը, որն ապահովում է առավել տևական և առատ ծաղկումը։ Մ. ցրտադիմացկուն է (առանձնապես ոչ լիաթերթ և կիսալիաթերթ ձևերը), բայց քանի որ ձմռանը տերևներն ու կոկոնները պահպանվում են, խորհուրդ է տրվում բույսերը ծածկել տերևներով և ձյունով։
Բազմացումը կարելի է կատարել ոչ միայն սերմերով, այլև թփերի բաժանմամբ և կտրոնավորմամբ։ Լավ է բաժանել երկամյա թփերը, մոտավորապես
