Էջ:Armenia Encyclopedia.djvu/369

Վիքիդարանից՝ ազատ գրադարանից
Այս էջը հաստատված է

է տոպոլոգ. մոդել՝ այսպես կոչված նշանային գործակցի համար (Արա Սեդրակյան), որը հնարավորություն է ընձեռում դիտարկելու եռաչափ Իզինգի մոդելը՝ որպես գոյություն ունեցող ոչ կրիտիկ. լարային մոդել։ Հետագայում պարզվել է, որ սահմանված նշանային մոդելի պարզ մոդիֆիկացումը ՏՍ(2) խմբից դեպի Ս(1) խումբը տալիս է մի մոդել, որով պայմանավորված են քվանտային Հոլի էֆեկտի հաղորդականության քվանտացված հարթակների միջև անցումները։ Հաշվարկվել են В -> р, К անցման ֆորմֆակտորները՝ օգտագործելով ծանր քվարկների համար ՔՔԴ-ի գումարման կանոնները (Ալեքսանդր Խոջամիրյան)։ Զարգացվել է քվարկների ռելյատիվիստ․ մոդելը (Իննա Ազնավուրյան և ուրիշներ)։ Կանխատեսումներ են կատարվել մեծ միավորման տեսությունների շրջանակներում պրոտոնի կյանքի տևողության, Հիգսի մասնիկների զանգվածների վերաբերյալ (Հրաչյա Ասատրյան)։ Կարևոր արդյունքներ են ստացվել ոչ գծային տիեզերաբանության (կոսմոլոգիա) բնագավառում (Վահագն Գուրզադյան)։ Ճշգրտորեն լուծվել է երկչափ՝ գերհամաչափ (սուպերսիմետրիկ) կոնֆորմ տեսությունը (Ռուբեն Պողոսյան)։ Կառուցվել է բարձր սպիններով տրամաչափային դաշտերի կովարիանտ փոխազդեցությունների տեսություն (Ռուբեն Մանվելյան)։ Մի շարք ցանցային վիճակագր. մոդելների համար ճշգրտորեն հաշվարկվել է վիճակագր. գումարը, և գտնվել են կրիտիկ. բաղադրիչները (Ներսես Անանիկյան)։ Լուծվել է վիրուսային էվոլյուցիայի Էյգենի մոդելը՝ օգտագործելով վիճակագր. ֆիզիկայի մեթոդները (Դավիթ Սահակյան)։ Ստացվել են տարբեր համաչափության խմբերի համար համապիտանի (ունիվերսալ) R-օպերատոր կառուցելու եղանակը և դրա կապը ՔՔԴ-ի ցրման ամպլիտուդների հետ էներգիաների բարձր տիրույթում (Դավիթ Կարախանյան)։ Հայտնագործվել է ՏՕ(2ո) և Sp(2ո) տրամաչափային դաշտերի երկվությունը, ինչպես նաև դրա կապը Մակդոնալդի երկվության հետ (Ռուբեն Մկրտչյան)։ Ընդհանուր դեպքում ապացուցվել է Համիլտոնյան և Լագրանժյան ԲՌՍՏ (Բեքի, Ռուետ, Ստորա, Տյուտին) քվանտացման նույնականությունը կապերով տեսությունների համար (Ռոման Գրիգորյան)։ Առաջին անգամ ստացվել է միջուկի վրա չարմոնիումի (թաքնված «հմայքով» մեզոններ) ծնման տես. նկարագրությունը արագացուցչային էներգիաների համար (Վ. Ժամկոչյան)։

Լայնորեն ճանաչվել են մասշտաբային ինվարիանտությանը, քվարկային հաշվի կանոններին վերաբերող աշխատանքները (Ռուդոլֆ Մուրադյան)։ Վալերի Տեր-Անտոնյանը կանխատեսել է ֆոտոնային թիրախից հադրոնային վիճակների խորապես ոչ առաձգական էլեկտրածնման շարժընթացը։

Մաթեմատիկական մեթոդներ։ ԵՊՀ-ի ԳՀ խումբը (Լևոն Մարդոյան, Գևորգ Պողոսյան, Վալերի Տեր-Անտոնյան) ստացել է Շրեդինգերի երկչափ հավասարումների լուծումները բազմապարամետրական կոորդինատ․ համակարգերում թաքնված համաչափությամբ պոտենցիալների համար։ Կառուցվել է միջբազիսային վերլուծության տեսությունը, և զգալի ներդրում է կատարվել Հուրվիցի տիպի ոչ բիեկտիվ ձևափոխությունների տեսության մշակման մեջ։ Ապացուցվել է, որ Հոպֆի արտապատկերումների գաղափարների օգտագործումը քվանտային մեխանիկայում հանգեցնում է մի շարք նոր ինտեգրվող մոդելների (Արմեն Ներսեսյան)։ Ոլորտի հետազոտությունների արդյունքներն ամփոփված են Լևոն Մարդոյանի, Ալեքսեյ Սիսակյանի և Վ. Տեր-Անտոնյանի «Թաքնված համաչափությամբ քվանտային համակարգեր» (ռուս․, 2006) մենագրության մեջ։

Ճառագայթման տեղափոխման բնագավառում բացահայտվել է ճառագայթման տեղափոխման տեսության և քվանտացված դաշտերի տեսության խնդիրների միանմանությունը (Մ. Մնացականյան)։ Պարզվել է, որ Լագրանժի հավասարմանը համապատասխանում է տեղափոխման դասական հավասարումը, իսկ ինվարիանտության առնչությունը պահպանման օրենքի արտահայտություն է։ Դրա շնորհիվ ձևակերպվել է ինվարիանտության ընդհանրացված սկզբունք։ Առաջարկվել է լույսի ոչ կոհերենտ ցրման ընդհանուր օրենքների դեպքում տեղափոխման խնդիրների լուծման մեթոդ, որը հիմնված է վերաբաշխման ֆունկցիայի երկգծային ներկայացման և Համբարձումյանի ինվարիանտության սկզբունքի հետագա ընդհանրացման վրա (Ա. Նիկողոսյան և ուրիշներ)։