չարագործը երբեք հանձն չի առնում չարագործության անունը (էջ 42—44)[1]՝ 9. Պայքար դուալիստական աշխարհայացքի դեմ։– Որովհետև կարելի չէ ընդունեի թե, բարի արարիչը, չար բան ստեղծած չինի, ուստի հեթանոս հույները, մոգերն ու հերձվածողները «չար իմե էութիւն հակառակ բարւոյ դնեն» (էջ 8)։ Ասում են՝ կա «ինչ չար զորութիւն, որ զայն ամենայն անհարթութիւնս տայցէ գործել, և ինքն իսկ արարիչ իցէ նոցա» (Դ. էջ 15), Ինչպես վերևում է, ասվեց, հույն փիլիսոփաները կարծում էին, թե «էր ինչ ընդ նմա, որում հիւղն անուն էր՝ որ է նիւթ, ուստի զամենայն արարածս արաբ, և զատոյց ամենարուեսան իմասաութեամբ և դարղարեաց վայելչութեամբ. և յայնմ նիւթոյ պարա է կարծել դչարիս»։ Բայց «որ ինչ մրբախաոն էր ի նման է, և չէր պատշաճ արարչութեան, ղայն եթոգ, Եւ յայնմ մրրոյ են չարիք մարդկան» (Գ. 10. տես էջ 167). Ըստ այսմ ուրեմն՝ երկու ոկիղբ, երկու անարար են ընդունում։ Դա հակառակ էր եղնիկի մոնիստական հայացքին և այն տեսությանը, թե աշխարհս ոչնչից է արարված։ Ուսաի նա մանրամասնորեն միտում է հյուղի–նյութի ինքնակայ գոյությունը և հասնում այս ընդհանուր եզրակացությանը. «Ցայտ է, թէ երկուց անարարաց ի միասին չէ մարթ լինել»։
Նա հյուղի գոյությունը հերքելու համար բանեցնում է մի շարք արգումենաացիաներ փաստարկումներ։ Բերենք հետևյալները, հարգ տարր էր հյուղը,– հարցնում է նա,–թե բաղադրված (բարդ)։ Եթե պարզ ու մենակերպ տարր էր հյուղը, ապա կարելի չէ ասել, թե հյուղից է ստեղծվել աշխարհը, որովհետև աշխարհս բարդ ու պես֊պես տարբներից է կազմված. իսկ բաղադրյալը, բարդը, չի կարող մեկ պարզ տարրից կազմվել, քանի որ բաղադրյալները պարզ տարրներից են բաղադրվում. Իսկ եթե ասեն, թե հյուղը պարզ տարբներից էր բաղադրված, ապա ուրեմն կար ժամանակ, երբ հյուղը գոյություն չի ունեցել, որովհետև նա առաջ է եկել պարզ տարրների բաղադրվելուց, ուստի հյուղը ստեղծված է լինում և ոչ տնարատ։ Որովհետև եթե հյուղը բաղադրյալ էր, իսկ բաղադրյալները պարզերից կազմվում, ապա ուրեմն կար ժամանակ, երբ հյուղը չկար, քանի դեռ պարզերը չէին միացել միմյանց հետ. Եվ եթե կար ժամանակ, երբ հյուղը չկար, ապա ուրեմն ոչ մի ժամանակ էչ նա անարար չէր. Մյուս կողմից՝ եթե աստված անարար էր, անարար էին և պարզ տարրները, որոնցից բաղադրվել է հյուղը, հետևաբար երկուսը միայն չէին անարար, այլ հինգը, Դրանք են՝ մեկն աստված, մյուսները՝ չորս տաբբնեբը (էջ 23 և հա.), Մի ուրիշ օրինակ,– եթե հյուղը, որից աստված աշխարհս ստեղծել է։
- ↑ Յաճախապատում. «Զի արարածոց կամք հաղսրգեալ իցեն ընդ նորա բարի կամացն ի ձեռն օրինաց երգելոց» (Ե. 40)։ Օրենքով պատմվելու մասին աե. և Ը ճառը, այլև հետեևյալը. «Առանձինն ընութեամբ՝ չարն չար ոչ է, և ոչ բարին՝ բարի, այլ ի միշտ ունի բարի է չար լիներ զի սիքով» Աստուծոյ սիրել ղբաբին և տաել զչարն՝ բաքի է, և ատել դրացին և սիրել ղչարն՝ չար է. նախանձել ընդ բաբիսն և լինեչ բարի՝ բարի է, և ընդ չարոն՝ չար է. և նախանձնել ընդ, բարի է, և չարին՝ չար. և ցանկ..թիլն Հոլն է, …Զի ամենատեասն քարեքարի զբաբին սերմանել ի մարդիկ նրմանեալ ի մարդիկ և յիչխանական կամսն թողեալ՝ ոք կամիցին վարել ի բարի կամ ի չար» (Ե. 52). «Զի ամենայն արարաեք ի բարերարեն բարի սաեղձան ե ի կամակար մտացն եդեն չարք» (Ի. 228).
