հունական. լեզո՞ւ, ա՜հ, աչքդ լույս, ես էլ դորա քամակիցն եմ. ո՞ւր էր ((Ուրեմն մեր ազգը անլեզո՞ւ է». — Դու ես ասում։ «Լեզու չէ՞ որով գրում ես այս տողերը}) — Ո'հ, եթե սա լիներ հասարակաց ազգի, ոչ սա այլ երկու աստիճան տակավին սորանիը ցած լիներ մի հասարակաց լեզու, գլուխս քարը կտայի, էլ չէի խոսիլ։ «Է՜հ հոգիգ դուրս գա, այնպես գրե, որ ամենքը հասկանան1). — Եկ գոլ գրե այդպես, տեսնո ւմ ես, եր- բեմն արժանահիշատակ Թաղիադյանցի ասածին պես, ես «յափսիթերս եմ թա թո տնում)}։ Ո'հ, եթե դու, և ո՜վ դու, որ գուցե մի պարոն ոք մին ես, այլև քո ծաոան եթե գտնե այդ փիլիսոփայական քարը, ես ոչ միայն «աշակերտիւմ և հետևիմ)), այլև օվսաննա", «օրհնեալ եկեալ յա¬ նուն տեաոնi> ասելով ծունկ կչոքեմ նաև նորա արւջևը։ Պարո՜ն, լեզվի խնդիրը ծանր խնդիր է և որքան ծանր, այնքան, վերադարձ չափակ- ցությամբ, կարևոր է և որքան կարևոր, անհրաժարելի, նույնքան և էլ ավելի երեսի վրա ձգած։ Ո՜վ է մեղավորը։ Անտարակույս, ես, որ ասում եմ այս, իսկ նա, որ գոհ է ազգի վիճակից, որ կարծում է թե նա աոաջ է գնում, որ մտածում է (եթե կարող էր կատարել այս պաշտոնը) թե աւլգր սքանչելի լեզու ունի, թաՏ9 հեղինակների վատթարությունից միայն չէ հասկացվում ամբողջ ազգին, նա ե՞րբ կլինի մեղավոր։ Ւայց այն պարոնը, ասում ենք բաց ու համ արձակ, երկու տող չէ կարող գրել, որ հասարակաց լիներ հասկանալի, բովանդակելով իր մեջ արդի գի֊ տ ութ յան ց վերջին խոսքը։ Խոսել հազար ու մին մ ուրացած խառնուրդ¬ ներով, խոսել կցկտուր, ճնճղուկի նման զույգ ոտքով այստեղից այնտեղ ոստելով, և, այս ամեն սքանչելի հատկություններով, դեռ խոսել լոկ առտնին խոշոր բաների մասին, կամ առևտուրի մասին, առանց հա¬ մարձակվելու մոտենալ գիտությանը, թող ներեն մեզ եթե ղորան լեզու չխոստովանենք։ Այսօր երկու գլխավոր բարբառներ մեր լեզվի—արարատ յան և Կ. Պոլսի — լավ ու վատ գործ են կատարում, թող նոցա ներքին բազմա¬ մասն եյոլղավորութ յունքը, բայց արդյոք ուշադրությո՞ւն լինվում է լեզվի մշակությանը, աշխատելով օրեօր դնել նորան մի կարգի տակ։ Կարդ ասելով չենք իմանում բացարձակաբար ստրկանալ հին լեզվին նորի անժխտելի իրավունքները բռնաբարելով, որ բնավ չէ արդարա¬ նում և որ չենք կարող գովել, այլ մի տանելի ձև, որ կարելի եղածին չափ մոտ մնալով և օրեօր էլ ավելի մոտենալով ժողովրդին, դառնար մի բանալիք լուսե դուռը բանալու համար։ Եվ դեռ հերիք չէր, եթե այդ բարբառները առան ձին-առան ձին առաջ Լրթային, լոկ իրենց շրջապատ ի վերաբերությամբ, ո՜չ. մշակությունը
