ճանապարհ՝ արդարութեան ճանապարհն է. մոլոր ճանապարհ մեղքի ճանապարհն է։ Մարդն ազատ անբռնադատ է. ինքն ազատարար կընտրէ իւր ճանապարհ. կամ արդարութիւն գործելով՝ արդար կը լինի, կամ մեղք դործելով՝ մեղապարտ կը լինի:
Եւ ինչպէս մի մարդ, այնպէս մի ազգ, մի ժողովուրդ, մի երկիր եւ թագաւորութիւն, դարձեալ այդ երկու ճանապարհով կընթանան։ Եթէ արդարութիւն գործեն, դորա պտուղն է փառք, ազատութիւն, խաղաղութիւն, երջանկութիւն եւ բարեկեցիկ կեանք։ Իսկ եթէ մեղք և անօրէնութիւն գործեն, այդ եւս իւր մօտաւուտ վախճանն ունի, որ է անարգանք, ստրկութիւն, սուր եւ պատերազմ, տառապանք աղքատութեան եւ չարավար կեանք:
Ո՛վ է, որ այս հատուցումներ կուտայ ազգերուն. ո՛վ է, որ կը կշռէ ու կը չափէ ազգերու մեղք եւ արդարութիւն եւ կը վճարէ փոխարէնն. ո՛վ է որ արդարագործ ազգերն օրհնելով՝ նոցա կեանք եւ սերունդ բազմապատկելով բարգաւաճ կ՝առնէ երկրիս վերայ, ինչպէս կը խոստանար արդար Նահապետին, «Օրհնելով օրհնեցիր զքեզ, եւ բազմացուցանելով բազմացուցից զաւակս քո ի վերայ երկրի»։
Իսկ ո՜վ է, որ անիրաւ, մեղաւոր ազգեր իւր օրհնութենէն կը զըկէ. նոցա կեանքն անճետ, անսերունդ կը թողու առանց բարգաւաճելու, որով կամ իսպառ կը ջնջուին եւ կամ կը նուազին։
Ահաւասիկ այդ ամէն չափող եւ տնօրինող Արդարութիւնն է, նոյն ինքն Աստուած՝ որ արդարութիւն եւ ուղղութիւն կը սիրէ, ինչպէս կը խօսի Դաւիթ։ Նոյն արդարութիւնն է, որ իւրաքանչիւր ազգերու գործոց չափով կը չափէ զիրենք։ Քրիստոս եկաւ աշխարհ այդ արդարութեան համար վկայեց եւ ասաց. «Որով չափով չափէք, չափեսցի ձեզ»։
Բայց արդ սկսիմ ճառել քեզ, որդեակ իմ, թէ ի՞նչպէս կը տարածի թէ մեղք եւ թէ արդարութիւն մի ազգի եւ ժողովուրդի: Շատ բնական է որ մեղք նախ անհատ անձինքներէն կ՝սկսի եւ երթալով կը բազմանայ, կանցն ի բոլոր ժողովուրդի դասակարգութեան մէջ. այսինքն գլխէն մինչեւ ոտքը միահամուռ կախտանայ ժողովուրդի մարմինն. ահաւասիկ այդ է ամբողջ ազգին եւ ժողովուրդին մեղք։
Իսկ երբ ընդհակառակն ժողովուրդի բարոյական մարմինը
