Աբրահամ Բեկնազարյանցը 153 տարի չապրեր, չէր կարող ականատես լինել բոլոր անցքերին, որ գրել է «Գաղտնիք»-ի մեջ[1]: Այդ 153 տարվա շրջանակի մեջ ամփվում է Ղարաբաղի մելիքների ամբողջ պատմությունը, սկսյալ Պետրոս Մեծի օրերից մինչև 1828 թվի վերջին ռուս-պարսկական պատերազմը, երբ Ղարաբաղի մելիքները դադարում են ռուսաց արշավաններին մասակցել և երբ Աբրահամ Բեկնազարյանցը հարկավոր չէ համարում ավելի ապրել-մեռնում է…… և պատմությունը գոցվում է…
Ոչ սակավ հետաքրքիր է որդու՝ Ապրես Բեկնազարյանցի, կյանքի երկարությունը։ Մակար վարդապետը պարգևել է նրան այնքան տարիներ, որ հասցրել է մինչև իր ժամանակը, 1881 թվականը, որպեսզի նա միջոց ունենա «Գաղտնք»-ը յուր ձեռքով հանձնել հայր սուրբին։ Այդ թվականից հետո անհետացրել է խեղճին…
Որդի Բեկնազարյանցի ծննդյան տարեթիվը գնելու համար դարձյալ պետք է այլ փաստերի դիմել. որոշ հիշատակության չկա գրքի մեջ:
1795 թվին տեսնում ենք նրան՝ յուր ուսումը իրանց գյուղի քահանայի մոտ ավարտած, Եղիշեն և քերականությունը սովորած, մի աշխույժ և անվախ պատանի, գտնվում է յուր հոր քաջերի թվում, որ կռվում էին Աղա-Մամադ-խանի զորքերի հետ, երբ նա պաշարել էր Շուշի բերդը (եր.16-37):
Եթե նա այդ ժամանակ 20 տարեկան լիներ, ուրմն ծնվել է 1775 թվին: Մինչև 1881 թիվը այդ մարդը դեռ կենդանի էր: (Գուցե այժմ ևս կենդանի է): Այդ թվականում հայտնվեցավ նա Մակար վարդապետի մոտ և յուր ձեռքով հանձնեց նրան «Գաղտնիք»-ը: Որրեմն ապրել է նա 106 տարի, դարձյալ մի պատկառելի հասակ: Այդ հասակում 15 հազար ոսկի յուր հագուստի ծալքեթի մեջ թաքցրած, մուրացկանի կերպարանքով ցուպը ձեռին, ոտով 39 տարի ճանապարհորդել ՝է ամբողջ Տաճկական Հայաստանը,
- ↑ Յուր ճանապարհորդական նկարագրունների մեջ, մի տեղում (եր.308) Ապրես Բեկնազայանցը ասում է. «Պետք չէ մոռանալ որ շատ վանքերում, քաղաքներում և գյուղերում զիս Սավրի գեղացի խաչագող կարծելով՝ ցուրտ կերպսվ էին ընդունումև հյուրընկալում»... Զարմանալի նմանություն կա «Գաղանիք»-ի հերոսների և «Խաչագողի հիշատակարանի» տիպերի մեջ: Իմ հոգվածի շարունակության մեջ ես առիթ կունենամ այդ նմանությունը ցույց տալու: Դա ինքնըստինքյան մի պարզ ապացույց է «Գաղանիք»-ի շինծու և մտացածին լինելուն: Ոչ Աբրահամ Բեկնազարյանցը և ոչ դրա որդի Ապրես
