– Այդ բոլորը հայտնել էր իմ նամակագրին Մարոն, – պատասխանեց Ասլանը: – Երբ տեր Թոդիկը իր մոտ խորհուրդ է կազմում` Կարապետ հայր սուրբի, տանուտեր Պետրոսի և քուրդ բեկի հետ, նրանց բոլոր խոսակցությունը լսում է քահանայի դուստրը, Սոնան, որը մի պատվական աղջիկ է: Նա շտապում է և շուտով իմացում է տալիս Մարոյին, իսկ Մարոն` իմ թղթակցին: – Տեսնո՞ւմ ես, տիկին, դարձյալ կանայք են շինում բանը:
– Իսկ պառավ Խաթունի խոստովանությունը քահանայի՞ն:
– Նա ինքն է պատմում Մարոյին, երբ Մարոն հարցնում է նրանից: Ինձ գրել էին, թե խեղճ պառավը միշտ լաց է լինում, որ իր խոստովանությունը այդպիսի վատ հետևանք ունեցավ:
– Մարո՜ և Սոնա, – կրկնեց տիկինը մի առանձին ոգևորությամբ, – երկու նորընծա օրիորդներ, որ պատրաստվում են ծառայել բարի գործին: Ա՜խ, որքան ցանկանում եմ գոնե մի անգամ տեսնել նրանց:
– Երկուսն էլ շատ սիրուն և հարուստ ձիրքերով աղջիկներ են, – ասաց Ասլանը: – ժամանակով նրանցից լավ բան կդուրս գա...
Ա՜խ, ո՛րքան քաղցր էր ինձ լսել այսպիսի գովասանքներ թե՛ Մարոյի և թե՛ Սոնայի մասին, երկուսն էլ անմոռանալի հիշատակներով կապված էին իմ սրտի հետ...
Խոսակցությունը կրկին դարձավ մատնության վրա: Տիկինը հարցրեց.
– Ես զարմանում եմ, թե ինչի՞ց են հառաջ գալիս այդ մատնությունները:
Տեր հայրը, որ մինչև այդ ժամանակ լուռ էր, պատասխանեց.
– Եթե դու կարդացած լինեիր մեր ազգի պատմությունը, չէիր զարմանա, սիրելի քույր: Տխո՜ւր է մեր անցյալը, և մեր ներկա կյանքը անցյալի շարունակությունն է: Ես շատ տեղեր եմ ման եկել, շատ երկրներ եմ տեսել, բայց ոչ մի ազգ չեմ տեսել, որ հայի նման լինի: Մի ազգ, որի հետ կարելի է համեմատել հային, են հրեաները: Բայց հրեան ևս շատ բաների մեջ բարձր է հայից: Մի ժողովրդի ճնշված, ստրկացած, հալածված դրությունը ավելի սեղմում է նրանց և ավելի ամրապնդում է նրանց մեջ միության կապերը: Եվ հրեաները այդ միությունը ունեն, բայց հայերը չունեն: Ես մինչև այսօր չեմ կարողացել հասկանալ, թե ինչո՞ւ նույն շարժառիթները, այսինքն հալածանքը և ճնշումն,
