Jump to content

Էջ:The Architecture, Tom 1.djvu/356

Վիքիդարանից՝ ազատ գրադարանից
Այս էջը հաստատված է

կա և ցույց է տալիս, որ մեջը ունեցել է պահնորդական սենյակներ, ինչպես Անիի կամուրջները։ Կամուրջից քիչ ավելի հեռանալով՝ կտեսնենք մի մեծ ավերակ, որուն մեջ կերևին, բացի բնակությունից, ձիթահաններ, ջրաղաց, եկեղեցի և այլն, որոնք ցույց են տալիս, որ բավական ընդարձակ մի արվարձան էր։ Ունի նաև ընդարձակ գերեզմանատուն, ուր հաճախ բնական ժայռաբեկորների վրա գրված են տապանագրերը։

20. Ապուղամրենց ս. Գրիգոր

Անիի ավերակներու մեջ հնօրյա գեղեցկություններից մի մնացորդ է, ի միջի այլոց, նաև Ապուղամրենց ս. Գրիգոր անվամբ բոլորաձև եկեղեցին Ծաղկոցաձորի եզերքին։ Շենքը շատ փոքր է, համեմատելով մյուս շենքերի հետ, սակայն այնքան ուշագրավ և հաճելի երևույթ ունի, որ չի կարելի առանձին տեղ չտալ մեր գեղարվեստական հուշարձանների շարքում։

Շենքը ներքուստ բոլորշի ձև ունի՝ վեց կիսաբոլորակ abside-ներով շրջապատված, և abside-ների դեպի տաճարի ներքինը միացման տեղում ունի գեղեցիկ և յուրահատուկ ոճով որմնասյուներ, որոնց խոյակները միանգամայն տեղական ստեղծագործության և ճաշակի արդյունք են։ Շենքի ներքին տեսքին վեհություն տվողը, հակառակ իր փոքրության, տրված բարձրությունն է, որու վրա ավելանալով գեղեցիկ մի գմբեթ, ընդհանուր ներդաշնակություն է տալիս ներքին տեսքին։ Խորանի ձախակողմյան abside-ին մեջ մի նկարչական մնացորդից երևում է, որ մի ժամանակ նկարազարդված է եղել այս սիրուն տաճարը, սակայն այս նկարազարդությունը անպայման շատ ուշ ժամանակ եղած է, որովհետև նկարների վերաբերյալ մեր կատարած հետազոտությունները մեզ այն եզրակացության են բերել, որ եկեղեցիներ նկարազարդելու սովորությունը 13-րդ դարում է միայն սկիզբ առել, թեև գրական տեղեկություններ կան, որ 7-րդ դարում հայոց եկեղեցիներում պատկերներ եղել են բոլորովին այլ նպատակներով, այնուամենայնիվ պատկերամարտության բովանդակ շրջանում հայերը գրեթե պատկերամարտ են եղել, և այս հաստատվում է Վահան կաթողիկոսի փախուստով։ 13-րդ դարում է, որ սկսում են պատկերներ երևալ հայոց եկեղեցիների մեջ, անշուշտ արևմտյան այլ քրիստոնյաների ազդեցության ներքո։ Շենքի արտաքինը ևս ունի իր որոշ գեղեցկությունը, յուրաքանչյուր ներքին abslde-ների միջոցին գոյացած պատի արտաքին թանձրության մեջ շինված են եռանկյունի խորշեր։ Արևելյան ճակատի վրա շենքի բունից դուրս շինված են երկու գեղեցիկ motif-ներ, որոնք կրկնակի գեղեցկություն են տալիս ճակատին:

Ընդհանուր ոճը ցույց է տալիս, որ տակավին հաստատված չէ երրորդ վերածնությունը, այլ երկրորդ և երրորդ վերածնության միջոցին է կանգնված այս շենքը և ավելի մոտիկ է երրորդին, ինչպես կան այս նույն թվականներին շինված այսպիսի մի քանի այլ շենքեր։ Երրորդ վերածնությունը, ինչպես երևում է, պետք է սկսել 10-րդ դարու կեսից, որու նմուշներն են Մարմաշենը, Անիի Առաքելոցը, Կաթուղիկեն և այլն։