Jump to content

Էջ:Zabel Yesayan, Traveling of Murad.djvu/63

Վիքիդարանից՝ ազատ գրադարանից
Այս էջը հաստատված է

կերանք։ Հոս մնացինք երեք օր, պատրաստեցինք աղանձ թէ ուտելու համ ար և թէ իբր պաշար։

Գոտնիի հողերը հայերու կը պատկանէին, խեղճերը տեղահան եղած ելլալով, կառավարութիւնը հարկադրած էր 10 տարեկանէն 70 տարեկան յոյներուն, որ հունձքը ընեն իրենց եզներով, իրենց միջոցներով, մինչ յոյն գիւղացիին հունձքերն ալ երեսի վրայ մնացած էին։

Վերջին օրը, իրիկուան ժամը 11-ին, լեռնէն իջեցուցինք Մելիքը և Նշան Փէսնոսեանը, որպէսզի երթան, ներկայանան իբր յոյն և տեղեկութիւներ առնեն յոյն եզարածներէն, օրը կիրակի էր։ Անոնք պատմեր էին, որ գիւղին ժանտարմաները կառավարութենէն գաղտնի կը ծախէին հայերու ապրանքները։

Մեր բարձր դիրքէն կը տեսնէինք Կովտուն, Խանձար, Կառվայ, Խօճասար, Նամիս, Լրաբերդ, Եարասար գիւղերը․ բոլորն ալ աւերակ դարձեր էին․ սիրտս չի դիմացաւ, նստայ լացի, տղաքը եկան մօտս զիս մխիթարելու, բայց չէին կարող, մեր ծնած, մեծցած տեղերը մեզի փուշ էին դարձեր․ մեր շտեմարանները թշնամին կողոպտեր էր, և մենք սնունդ չունենալնուս ուժասպառ եղած էինք, աչքերնիս շարունակ դաշտերուն վրայ էր, անտէր մալ մը մնայ, բերենք մեզի համար պաշար պատրաստենք։

Երեկոյ եղաւ, ամեն ոք գնաց իր տունը, մարդ, եզ, ոչխար մտան իրենց խրճիթները ու փարախները․ տեսայ, որ անտէր, մենակ մենք էինք։ Տղաքը կը շարունակէին ինձի խօսիլ ու մխիթարել, բայց ես իմ մտածումներէս տարուած՝ կը նայէի մեր աւերակ գիւղերուն և կարտասուէի։

Աղանձի պաշարը շալակած, ուժասպառ վիճակի մէջ շարունակեցինք մեր ճամբան։

Մայիս 29-էն ի վեր առանց աղի հաց և միս ուտելով, վատառողջ դարձեր էինք։ Կռիւներէն աւելի մեր մեծ մտահոգութիւնը հացն էր․ փամփուշտի ալ պէտք չունէինք, քանի որ հետզհետէ սպաննուած թշնամիներէն կը գրաւէինք․ մեր նոր գրաւած հրացաններուն իսկ պէտք չուէինք և անոնք կուտային աստին-անդին մեր հանդիպած հայ փախստականներուն։

Հասանք Օռնաւուտ թիրւք գիպԻն վերևը․ դիրքերնիս շատ անյարմար էր և մենք չէինք շարժուիր զգուշութեան համար և այդ պատճառաւ մինչև իրիկուն ծարաւ մնացինք, իրիկունը ճամբայ ելանք և լուսաբացին հասանք զոլաներու (թիւրք ցեղ մը) վերևի անտառը։ Այնքան սոված էինք, որ ծառերուն վրայ վայրի տանձ և այլն կը փնտռէինք, ան ալ չի կար․ ծառերն ալ ամուլ էին այդ տարին, այնքա՜ն տկարացած