(Թիֆլիսեցու գանգատներ)
Ա
Վա՛տ ըժուկի ռաստ էկա
Ծեր հասակումս, իմ պարուն,
Կոսես Նեռը ծնվիլ է,
Մոտ է աշխարք քանդվելուն:
Էդ ի՞նչ բանիր չին տեհնում
Իմ մե ղավոր աչքերը,
Մեղքն ու մահը միր մեչում
Էրևնում ին աշքարա:
Վուչ ամոթ կա, վուչ նամուս,
Մարդն իր քեփովն է գնում,
Սատանի նընկրութենից
Նա իսկի չի՜ հեռանում:
Էդպես կի չէր վաօրոք
Քրիստոնի ադաթը,
Աստծու ահն իր սրտում
Ուներ կնիկն ու մարթը:
Ուշունցնիր էինք տալի,
Ծեծում էինք մենք կնկան,
Նրա լիզուն միշտ մունջ էր,
Նա չէր խոսում վուչ մի բան:
Հիմի կնանիքը մարդու
Գլխին դրիլ ին նոխտան,
Իշի նման ետևից
Վուրթենը կուզին, քաշ կու տան:
Աղջկերքը խո՜ ուրիշ բան
Իսկի փիքր չին անում,
Ջհել տղերանց սերեմեն
Նրանց խիլքն է միշտ գնում:
Էլ չին տնտղում տղամարդի
Էլած-չելածն ու հալը,
Իրենց քեփին մխսում են
Խեղճի դոլվաթն ու մալը:
Չին փիքր անում, թե մարթը
Ի՛նչ օրով է փուղ դադում,
Նա զրկում է իր կյանքը
Վուչ խմում է, վուչ ուտում:
Գազումը կարճ է նա չափում,
Քարումը՝ թեթև քշռում,
Կեխտուտ ստերն ու օրթում
Բոլ է մխսում բազարում:
Սատանեքին ծախում է
Նա իր հոգին փողոցում,
Ինչկլի քանի մե շայի
Ջլիվ իր ձեռքն է գցում:
Մագրամ, նրա էդ ամեն
Արնի, քրտինքի գի՜նը՝
Մաղազինում, խաղերում`
Դիփ մխսում է իր կինը:
Մեկ էլ տեհար, ասում ին
Ծղալոբը Կուտըր նընգավ,
Էլ չին ասում` կնիկը
Էն խեղճի տունը քանդավ:
Բ
Էդ անիծված չար մոդան
Էլ չէ տևում մե տարի,
Գելաքնուրի ծախողն
Էնքան չունի մուշտարի:
Մեկը, տեհնում իս, պոչը
Թրև է տալի ղայրաթով,
Կոսես, քուչեքի ավլելը
Վիր է կալի փոդրաթով:
Մեկելն՝ օխչարի նման`
Էդնեն կապիլ է դըմակ,
Կոսես, դարբնի մինծ փուքսով
Փրչած ըլին իր քամակ:
Մեկը՝ ձկնորսի դամբի պես՝
Լեն բացիչ է խաբարդոն,
Ճամփա տվեք, անցկենա
Միր քաղկի աղջիկ-պարոն:
Մեկն էլ՝ յուփկեքն էնքան
Հագած ունի իր վրան,
Կոսես, դաշտումը սալդթի
Դու տեհնում իս մինծ վրան:
Վո՞ւր մեկն ասիմ, ախպրտիք,
Անուննիրն էլ չիմ գիտում,
Սատանան ինքն է խաբար,
Ինչ վուր նրանք ին հաքնում...
Ա՜խ, էն հավի կուդիով
Գլխին դրած շլապկեն,
Թարաքամի մոթլի պես
Մուֆթն հաքիլ ին ձեռքեն,
Ա՛խ, էն դամբի պես գործած
Էրեսների էն քուղը,
Սապոկների ճռճռոցը
Քանդում են իմ ըղուղը...
Ու բերնումը ծխելով
Սատանայի փուրվարը,
Մեջքը կոտրած կատվի պես
Երբ չափում են բուլվարը:
Չիմ կանացի, հա՜խ աստծու,
Բարկութինն իմ սանձել,
Սկսում եմ վա՛յ տալով՝
Միր կնանիքն անիծել...
Երբ որ սիրտս էրվում է,
Ասում եմ, թե էդ թավուր
Ադաթնիրը խիստ վատ ին,
Ինձ շինում են մեղավուր:
Տեհար, մեկը՝ շլապով,
Քաշած ձեռին շան կաշին,
Շուշի կտորն աչքերին՝
Լուս նընկավ քո առաջին:
Պետրբուքում միթոմ
Ավարտիլ է իր ուսում,
Փիլիսոփա է, կոսես,
Խուրը տըկեմեն է խոսում:
Մե ձեռը նա փըքվելով
Ունի շալվարի ջիբում,
Կոտրատվելով` մյուս ձեռով
Յուղած մազերն է քոքում:
Աստուծ վուչ գիտի նրա
Գլուխն ու արևը,
Շառըշուռ է, մե խոսքով,
Էնդուր տված բարևը:
Չիս հասկանում՝ ի՜նչ լեզվով
Էդ մոթրեվուլ սարսաղը՝
Կոտրատվելով, փքվելով՝
Սկսում է իր խաղը:
Ծերուկ, կոսե, դու լուռ կա՜ց,
Անցավ արդեն ձեր դարը,
Մարդկությունն որոշեց
Կյանքի պատշաճն, արդարը:
Այժմ ազատ իրավունք
Վայելում է ամեն կին,
Չէ նա այլևս ամուսնի
Գերի, ստրուկը նախկին:
Նա ընկեր է հավասար
Այժմ յուր տղամարդին,
Նա ազատ է կատարել
Բաղձանքներն յուր սրտին:
Նորա շքեղ պաճուճանք,
Նորա գեղն և զարդը՝
Մեր բոլոր վայելչության`
Է հոտավետ թարմ վարդը:
Նորա թըշի մի համրույր,
Քաղցր ժպիտը դեմքին,
Են մեր բոլոր վշտերի
Եվ հոգսերի միակ գին:
Երբ տղամարդը նորա
Գրկում է մեջքը սիրուն,
Մոռանում է սրտամաշ
Դառնությունքը ցավերուն...
Ա՛խ, արժե նոցա սիրուն
Աշխարհ և երկինք զոհել,
Նորանց քնքուշ վարդի պես
Միշտ փայփայել ու պահել:
Ա՛խ, կանայք, կանայք, կանայք,
Հայոց սիրո՛ւն աղջիկներ,
Ձեզ մատա՛ղ իմ կյանքը,
Ձե՜զ, դրախտի հրեշտակներ:
Դուք եք սրտիս առարկան,
Դուք եք մտքիս ցնորքը,
Ես սիրում եմ ձեր բոլոր
Ճոխ, պճնազարդ շնորհքը:
Ես սիրում եմ օդային
Ձեր հագուստը թափանցիկ,
Ես պաշտող եմ մոդային,
Տարազների գեղեցիկ:
Ես սիրում եմ խշխշուն
Ձեր յուբկա և կրինոլին,
Տարի լալե... լա լալե...
Տարի լալե... տայ լալին...
Գ
Մեկ էլ տեհնիմ էն գժի
Իծաննիրը մոտ էլան,
Նա երգում էր, պարում էր
Ծռեց էշն իր փալան...
Տրտինկն էր տալիս, թռչկոտում,
Զռնչում էր ու զռնչում.
Ռսնակն էլ մե կողմից
Կապում էր խազի պոչում:
Պարտական եմ, թե մե խոսք
Ես կարացի հասկանալ,
Ո՞վ կարող է էն տուտուց
Փրանտի խոսքերն իմանալ:
Մագրամ էդքանը լուս ընկա,
Որ նա ասիլ էր ուզում —
Կնկտիքն այլ տեղ ազատ ին,
Ինչո՞ւ գերվին Թիֆլիսում:
Ես էլ նրա խոսքերին
Էդպես տրվի պատասխան,
Բալքամ, կուլի պրծացնիմ
Էն սարսաղեն իմ յախան:
— Լավ, էս իմ աչքիս վրան,
Խոսքդ շաքրով, իմ պարուն,
Մեզի համար պետքը չեն
Աղաթնիրն էս գարուն:
Թող կնկտիքն ըլին
Մեզնից մե բանով ավել,
Բայց մեզ գերի շինելու
Իրավունքն ո՞վ է տվել:
Թե վուր միզ հետ նրնկիր ին,
Ինչպես կոսես՝ հավասար,
Մեր գործերում թո՜ղ ըլին
Մարդի հետը բարեբար:
Մենք բարեբար փայ անենք
Մեր սև օրվա դարդերը,
Ու բարեբար մենք քաղենք
Ուրախության վարդերը:
Թո՜ղ նա նստի իր տանը,
Երեխերքին շոր կարե,
Նրանց լվացքը լվանա,
Բանելու միշտ գործ ճարե:
Կուխնից ըլի մուղայիթ,
Բան չըգողնան բըջերքը,
Շաքրի ղութին փակ պահե,
Վուր չուտին երեխերքը:
Իմ գուլբեքը կարկտնե,
Շուտ-շուտ նրանց չըփոխեմ,
Մի քանիսն էլ թո՜ղ գործի,
Իրա համա ես ծախեմ:
Առավոտը զարթնելիս,
Երբ որ գնում իմ ես ժամ,
Ինձ միշտ տաք ջուր պատրաստե,
Վուր երեսս լվանամ:
Հետո գթնե, ինձի տա
Սանդրն իմ մորուքին,
Վուր չար Կոլեն գողնալով`
Ջգրեցնում է իմ հոգին:
Երբ որ էհենց կնիկը
Կուլի ղոչաղ տանտիկին,
Փուղի ղադրը կիմանա,
Տունը կու պահե կարգին,
Ինչո՞ւ պետք է նրանից
Անենք իզուր մենք գանգատ,
Էն վախտ մարդն էլ կունենա
Իր խերն ու բարաքաթ:
Ե
Պետրբուրգի փրանտը
Էլ չը տրվեց ժամանակ,
Նա կտրեց իմ խոսքը
Իր խաղերովն ռսնակ`
Фу! Старичок какой!
Հետո կցեց — Господа,
Вы отсталый народ,
Ваша песня спета...
Տիկնանց գանգուր գիսակներ,
Նոցա ժպիտն անուշիկ,
Այդ հրա՜շք է, боже мой!
Նոցա հօգուտը՝ просто шик!
Ես հեռացա էն գըժեն,
Թող չըտվի վուր խոսե,
Վախում էի, չըլի թե
Տտրի լալեն սկսե...
