ՏՏՀ/Կանխարգելիչ պատվաստումներ
ԿԱՆԽԱՐԳԵԼԻՉ ՊԱՏՎԱՍՏՈՒՄՆԵՐ, որոշ վարակիչ հիվանդությունների հանդեպ վարակամերժություն (իմունիտետ) ստեղծող պատվաստումներ. օրգանիզմ են ներմուծվում վակցինաներ կամ շիճուկներ։ Վակցինաները պարունակում են հիվանդությունների կենդանի (թուլացրած) կամ մահացած (սպանված) հարուցիչներ՝ բակտերիաներ և վիրուսներ, երբեմն բակտերիաների մզվածքներ կամ վնասազերծած թույներ (անատոքսիններ)։ Վակցինաներ ներմուծելիս օրգանիզմում մշակվում են պաշտպանական նյութեր՝ հակամարմիններ և հակաթույներ, որի հետևանքով որոշակի ժամանակ անց վարակամերժություն է ստեղծվում այն հիվանդության հանդեպ, որի հարուցիչները պարունակվում են վակցինայում։ Յուրաքանչյուր վակցինայի համար մշակված է որոշակի բաժնեչափ և ներմուծման եղանակ։ Որոշ վարակիչ հիվանդությունների հանդեպ վակցինացումն անցկացնում են 2 կամ 3 ընդունմամբ. օրինակ, պոլիոմիելիտի, կապույտ հազի, դիֆթերիայի և փայտացման դեմ՝ 3 անգամ, 1,5 ամսվա ընդմիջումով։ Ժամանակի ընթացքում պատվաստումների օգնությամբ ստացված վարակամերժությունը կարող է թուլանալ, ուստի որոշակի ժամկետից հետո պատվաստումները հարկավոր է կրկնել (կրկնապատվաստում)։
Համաձայն Կ. պ-ի օրացույցի (հաստատված 1980-ին) երեխային կյանքի 4-7-րդ օրը վակցինացնում են տուբերկուլոզի, 3 ամսականից՝ պոլիոմիելիտի, կապույտ հազի, դիֆթերիայի և փայտացման դեմ, 12 ամսականում՝ կարմրուկի, կյանքի երկրորդ տարում՝ խոզուկի դեմ, ինչպես նաև կատարում են կրկնապատվաստում պոլիոմիելիտի, երրորդ տարում՝ կապույտ հազի, դիֆթերիայի և փայտացման դեմ։ Դպրոց ընդունվելուց առաջ կրկնապատվաստում են կարմրուկի, 7 տարեկանում (առաջին դասարան)՝ տուբերկուլոզի, 7-8 տարեկանում՝ պոլիոմիելիտի, 9 տարեկանում՝ դիֆթերիայի և փայտացման, 11-12 տարեկանում՝ տուբերկուլոզի, 15-16 տարեկանում՝ պոլիոմիելիտի, 16 տարեկանում՝ դիֆթերիայի և փայտացման, 16–17 տարեկանում՝ տուբերկուլոզի, այնուհետև 5-6 տարին մեկ մինչև 30 տարեկանը, դիֆթերիայի և փայտացման դեմ՝ 26, 36, 46 և 56 տարեկանում։
Կ. պ. կատարում են նաև այլ հիվանդությունների դեմ հատուկ ցուցումներով։ Եթե պահանջվում է շուտափույթ ստեղծել ժամանակավոր վարակամերժություն (օրինակ, կարմրուկով հիվանդի հետ շփվելիս, կենդանիների կծելու կամ կեղտոտված վերքի դեպքում), ներարկում են շիճուկներ կամ գամմա-գլոբուլիններ, որոնք պարունակում են պատրաստի հակամարմիններ տվյալ վարակի հանդեպ։ Պատվաստումից առաջ կատարում են բժշկական զննում։ Սուր հիվանդության ժամանակ պատվաստումներ չեն կատարում։ Պատվաստումից հետո անհրաժեշտ է մի քանի օր խուսափել գերհոգնածությունից, գերտաքացումից կամ սառեցումից։ Այդ օրերին երբեմն մարմնի ջերմաստիճանը բարձրանում է, լինում է գլխացավ, ընդհանուր թուլություն, վակցինայի ներմուծման տեղում առաջանում են ցավ և բորբոքային ռեակցիաներ։ Այդ երևույթները սովորաբար տևում են մի քանի ժամից մինչև 1-2 օր և վտանգավոր չեն։ Կ. պ. բավականին թեթևացնում են վարակիչ հիվանդության ընթացքը, եթե արդեն այն սկսվել է։