Ընթերցող,
Մենք,
Ես ու դուք,
Ապրում ենք С․ С․ С․ P․—ում։ 5
Խորհուրդների երկրում։
Այսինքն՝ երկրում մի,
Ուր տեր են բանվորն ու գյուղացին։
Տեր են ո՛չ թե էնպես,
Խոսքով,— 10
Բառացի։
Ինձ ու ձեզնից բացի —
С. С. С․ P․—ում ապրում են 150 միլիոն։
O՜,
Զարմանում եք միայն։ 15
Բայց մեր տերիտորիան—
Բռնում է աշխարհի վեցերորդը։
Ի՞նչ.
Ուզո՞ւմ եք նոր «օ» էստեղ.
— Ավելորդ է։ 20
Թողնենք դեռ եդ «օ»—ն։
Մտնում եք մի հիմնարկ պետական։
Ասենք Զագսը։
Պատից կախված է Մարքսը։
Պատից— Իլյիչը... 25
Մեր զինանշանն անգամ—
Պարզից պարզ է՝
«Մուրճ ու մանգաղ»։
Ամեն տեղ— բանվորն է։
Ամեն տեղ— գյուղացին։ 30
Վերցրեր՛ք մեր դրամը։
Վրան՝
«Պրոլետարներ բոլոր երկրների—միացե՛ք»։
էսպե՛ս է։
Բայց թողնենք դեռ է՛ս էլ։ 35
Մտնում եք գործարան։
Կամ հանք մի, ձեր տեղում թե կար
Հարցնում եք՝
— Ու՞մն է.
Այսինչ—այնինչի՞նը։ 40
— Չէ՛.
— Խորհրդայի՛ն է։
Պարզ՝ պետական։
Դուք նորից զարմանում եք։
Զարմանքից դուք ընկնում եք հալից է 45
Ոնց որ ուտո՛պիա է,
Ոնց որ երազ,
Որ չի Էլ երազել դեռ ո՛չ մի դեմոկրատ—
սոցիալիստ»
էսպե՛ս է։
Է՛ս է։ 50
Լավ է, թե վատ—
Հենց էս է, որ կա։
Իսկ հիմա—թողնենք էՍ—էՍ—ԷՍ—ԷՌ—ը,
Գնանք Ամերիկա։—
Ս.Տ.A.
(ԱՄԵՐԻԿԱ)
Ամերիկան որ կա—
Ոնց որ լսել եք,
Ոնց որ գիտեք—
Գտնվում է աշխարքի տակին։ 5
Ամեն ինչ մեծ է էնտեղ,
Ամեն ինչ— ահագին։
Եվ էն էլ— էնքա՛ն ահագին,
Որ ասեմ— վախենամ ցնդեք։
Մեկ էլ— 10
(Խնդրում եմ չվախեք)—
Ամեն ինչ— երևակայո՞ւմ եք— թարս է էնտեղ։
Ամե՛ն ինչ։
Այո՛։
Անգամ օրացույցը։
15
Երբ էստեղ շաբաթ է—
էնտեղ կիրակի՛ է,
Երբ գիշեր է էստեղ—
էնտեղ լույս է...
(Բայց, ասենք, էս բոլորը— դեռ հեչ։ 20
Զարմանալի չեն էնքան էլ։
Մանրուք են։
Սովորական բաներ։
Արյունը զարմանքից կխփի ձեր գանգին—
Երբ անցնենք հասարակական կյանքին)։
Միլիարդեր եք եթե—
Երևակայու՞մ եք․ 35
—Ա—մե՜ն—բան—կա․․․
Ձերն են՝
Թե Սպիտակ Տունը,
Թե Նյու—Յորք Սի՛տին,
Թե— բանկը։
40
Հենց որ Նյու—Յորք մտաք—
Միլիարդեր եք եթե—
Կհանդիպի ձեզ ինքը—միստր Դոլլարը։
Իսկ էդ միստրը էնտեղ
Մարդ չէ՞հո հասարակ — 45
Պրեզիդենտ է։
Օ, միստր Դոլլարը պրեզիդենտ է թեկուզ,
Բայց անչափ բարի՛ է,
Խոնարհ է
Հասարակ է— 50
Միլիարդեր եք թե դուք...
Միլիարդեր եք եթե —
Երկինքն էլ որ ելնեք —
Դժվար թե հանդիպի ձեզ էնտեղ
էդպիսի մի քեռի—ջենտլմ են։
55
О, միստր Դոլլարը—իսկական հոգի՛ է։
Ծանոթ—անծանոթ նա չունի։
Չի ճանաչում ոչ ազգ, ոչ կրոն։
Չի նայում ոչ դեմքիդ, ոչ անունիդ։
Դուք մեկ եք, 60
Մարդ եք,
Հավասար եք նրա աչքերում —
Ընդամենը— երևակայո՞ւմ եք—մի՜մի՜—լի՜—արդ
թե ունիք․․․
Զարմանո՞ւմ եք էլի։
Ավելի՛ն։ 65
Միստր Դոլլարը— իսկական բարեգործ է։
Գործը՝
Հենց Էդ է, ծառայելն է հենց սրան—նրան։
Թեկուզ պրեզիդենտ է—
Բայց հետդ է.
70
Հետդ է— ուր էլ որ գնաս...
Մտնում եք ռեստորան—
Նա՛ է։
Բանկ եք մտնում—
Նորի՛ց։ 75
Միլիարդեր եք եթե—
Հետդ է մյուզիկ—հոլլում, ցիրկում,
Պառկում եք քնելու—
Հետդ է․
Աղջիկ է մի չքնաղ․ 80
Ռոմանսներ է երգում․․․
Բա՞ս։
Էսպես է էս դենդին։
Ռուսը կասեր՝ нате!
Ոնց որ տեսնում եք՝ 85
էս
Պրեզիդենտը—
Ո՛չ միայն զուրկ է փառքից,
Այլ— արխիդեմոկրատ է...
(Չե՞ք հավանում։ 90
Ինչի՞։
Էս բոլորը չկա՞ հո մեզ մոտ․․․
Մեզ մոտ,
Որ հյուր էլ գնայիք Իլյիչին—
Շատ—շատ հյուրասիրեր․.. դեռ չեկած
կոմունիզմով..
95
Ավելի՛ն։
Միստր պրեզիդենտը—
Ինչ էլ տաք՛ կլիզի։
Մի բանից է զզվում.
— Իմպերիալիզմից... 100
Չե՞ք հավատում։
Ասում եք՝ խե՞նթ եմ։
Իմպերիալիզմն ինչի՞ն է մի միստրի,
Որին, ոնց որ տեսաք, թե խրճիթ, թե սալոն։
Հիշո՞ւմ եք» 105
Հենց
Էս
Պրեզիդե՛նտն էր,
Որ— 14 պունկտ ներկայացրեց Վերսալում․․․
Չե՞ք հավանում— ի՞նչ է։ 110
Դժգո՞հ եք էս երկրի պրեզիդենտից․․․
— Աբա՛ ամբողջ էս—էս—էս—է՛ռիայում
Գտեք էդպիսի մի դենդի․․․
R. F.
(ՖՐԱՆՍԻԱ)
Հիմի գնանք Եվրո՛պա։
Փարիզ։
Հենց որ եկաք Փարիզ—
Դեռ կուպեում գուցե, 5
Կհանդիպի ձեզ— ինքը պ․ Պուանկարեն։
— Բարև՛։—
Կերկարե իր ձեռքը։
Ձեռքը կարմիր է թեկուզ—
Բայց ոչինչ․ 10
Չվախենաք․
Ձեռքը ձեռք է։
Պ․ Պուանկարեն գալանտ է։
Ոնց որ ամեն ֆրանցուզ։
Ձեզ կտա իր թևը՝ 15
Կանցնեք դուք թևանցուկ։
Պ․ Պուանկարեն էդպես ձեզ կտանի —
Կնստացնի օթո։
Էնտեղ,
Ներքևում, 20
Կհևա մի անիվ։
Կթռչեք փողոցներով, ոնց որ օդով։
Էսպես գալանտ, թեթև,
Պ․ Պուանկարեն ձեզ կտանի օթել։
Էդտեղ մի փոքր կմանժեք։ 25
Հետո կտանի ձեզ կաֆե —
«Դե զաֆեր էտրանժե» ։
Կաֆեում —
Պ․ Պուանկարեն ձեզ կտա մի դոզ կաֆեին,
Կառաջարկե ֆիֆի։ 30
Ֆիֆի չէ, ֆրանսական փերի։
Չմերժե՛ք։
Չմերժեք եթե—
Տանու մարդ եք արդեն։
Անգամ՝ 35
Կստանաք օրդեն.
Կդառնաք—«լե գրան աֆերիստ»․․․
Որ դարձաք՝
Ժամը չորսին
Կկանչե ձեզ որսի։ 40
(էդ ժամին նա սիրում է որսալ)։
Կնստացնի օթո —
Կտանի Վերսալ։
Վերսալում—
Կտեսնեք դուք մի պալատ—սալոն։ 45
Ամեն ինչ կա։
Բացի էն, որ պետք է որսալու․․․
Բայց Վերսալում դուք որս չտեսնեք էլ թեպետ —
Ոչի՛նչ.
Կհամբերե՛ք։ 50
O,հին վարպետ է պ․ Պուանկարեն։
Ո՛րս է ձեզ պետք.
— Երկնքի՛ց կճարե..․
Մեկ էլ.
Մի փոքրիկ հանգամանք չմոռանաք երբեք․ 55
— Պ. Պուանկարեն սիրում է իրավունքը։
Սոցիալիստ չէ թեպետ,
Բայց
Առանց իրավունքի
Չի հանի ոչ ձեր աչքը, ոչ ունքը․․․ 60
Օ, ո՛չ,
Ո՛չ մի դեպքում։
Ամենից առաջ— իրավունք։
Ամե՛ն ինչ— իրավունքով։
Իրավունքով— թեկուզ 65
էդ
Պաշտելի
Իրավունքը—
Մարմնացնի հենց ինքը, կամ ժեներալ Դեգուտ..․
էսպես է պ. Պուանկարեն։ 70
Պ․ Պուանկարեն—
Չի՛ խանգարի երբեք ուրիշի հանգիստը։
Անարխի՞ստ եք․
— Դե՛ աչքերից հեռո՛ւ։
Է՛դ է պատճառը հենց, որ զզվելի են մուսյոի
աչքերում—
75
Առաջինը —
Գերմա՛նիան,
Երկրորդը —
Կոմունիստը․․․
Բայց — 80
Պ. Պուանկարեն դեմ չէ բացառությանց։
Օր.
— Կոմունիստների վերաբերյալ— ո՛չ մի
բացառություն․
Այնինչ գերմանացուն —
Կարող է և սիրել, ոնց որ իր կնոջը, 85
Ոնց որ, երևակայո՞ւմ եք, իր հարազատ կեսին․․․
Ինչո՞ւ չէ․
Օր.—
— Հուգո
Ստիննեսին․․․ 90
Եվ մեկ էլ,
Որպեսզի ճշմարտությունը չդառնա զուռնա,
Պետք է ասել, որ նա —
Ճիշտ է, զզվում է սոցիալիզմից, ոնց որ գլիստից,
Բայց — 95
Երևակայո՞ւմ եք —
Դեմ չէ —
է՛բերտին —
Սոցիալիստին․․․
էս բոլորի մասին զեկուցելուց հետո — 100
Պ․ Պուանկարեն ձեզ կժպտա փութով—
Ու
Սեղանի տակից—
Կհանի մի փութ թուղթ.․․
Կկարդա՛ 105
«Վերսալի դաշնագիր»։
Կետ—կետ,
Պունկտ առ պունկտ
Կհաստատի նա ձեզ,
Որ ունի.. որսալու իրավունք։ 110
Ինքը։
Կարող եք— և դուք։
Որսացե՛ք —
Թե կուզեք որսալ։
Կեսը ձեզ— 115
Կեսը—
Կբերեք Վերսալ..․
Զարմանքից կծում եք ձեր շրթունքը։
Թե մի աչք ունեիք— արդեն չորս է։
Չե՛ք հասկանում․ 120
էդ
Դեռ
Իրավունքը․
— Բա ո՛րսը
Մտածում եք՝ 125
— Ինչի՞ս է իրավունքը,
Մի թուղթ է, թե որ սին․․․
էստեղ երկրորդ անգամ
Կկծեք ձեր շրթունքը.
Երևակայո՞ւմ եք.
130
Պ․ Պուանկարեն —
Կողմնակից է
մի՜—մի՜—այն— զուտ—երեկ—
նա—յին— որ—սի.․․
Բա՞ս։
Պարոն Պուանկարեն—
Կատարյալ ջենտլմեն է։ 135
Չի՛ զարկի ձեզ երբեք—
Եթե դեմն եք։
Որսին սիրում է զարկել —
Մի- մի֊այն երկնքում։
իսկ թե դեմն էք։ 140
Երբե՛ք։
Ո՛չ մի դեպքում։
Հենց էս է պատճառը,
Որ պ. Պուանկարեն—
Մի աչքը— Աջա՛րիա, 145
Մյուսը— Մոսուլ է հառել...
էսպես է Պուանկարեն։
Ասպետ է։
Խոսքի տե՛րն է։
Է՛դ է պատճառը հենց։ 150
Որ սիրած որսն է իր—
Մեր
Հեռու
С․С․С․Р․–ը
Р. S.
Մոռացանք պ. Պուանկարեի «ուրուրը»— 155
Ռոտը։
Պ․ Պուանկարեի պարծանքը։
Պարոնի կարծիքով՝
էդպիսի չաղ մի որս—
Չի տեսել ոչ ինքը, ոչ աշխարքը։
160
Ռուրում—
Ածուխ է, ոնց որ գիտեք։
Իսկ ածուխը— թանկ է, քան ոսկին, կամ փղոսկրը։
Բայց
էլի— 165
Չհավատաք։
Պ․ Պուանկարեի ձեռքում——
Ածուխն էլ— ծուխ է լոկ,
Կամ—
Խոսք է։ 170
Ռուրում—
Ուր որ նայեք՝ ծուխ է,
Վառվում է ամեն ինչ։
Բայց ոչ— ածուխը։
Թաց է։ 175
Կարմիր է մի քիչ էլ։
Եթե իրեն մնար—
Ձեզ կզիջեր...
D R.
(ԳԵՐՄԱՆԻԱ )
Հիմի գնանք Գերմանիա։
Գերմանիան,
Ոնց որ գիտեք—
Աոցիալ—դեմոկրատական դրախտ է։
5
Ի՜նչ եմ ասում.
Դրախտը բանտ է Դոյչլանդի հանդեպ...
Փա՛ստ.—
— Առավոտից—գիշեր հարսանիք է էնտեղ...
Հենց որ իջաք Բեռլին՝ 10
Կտեսնեք.
— Փողոցի միջով
Վազում է մի չքնաղ ֆրեյլին։
Վազու՞մ է.
Չէ՛. 15
Թռչում է.
Թռչուն է ոնց որ էդ ֆրեյդլինը.
Ինքը սավառնում է,
Հետն էլ զարնում է թևին—
Իսկ 20
Ամբողջ
Բեռլինը—
Վազում է ետևից...
Ամեն ոք աշխատում է բռնի։
Վազում է ամեն ոք ետևից։ 25
Կանչում է,
Տենչում է,
Որն էլ փչում է հոգին,
Աղաչում է որն էլ սալոնային ոճով—
Ու չի բռնում ոչոք...
30
Օ, դրախտի փերի՛ է էդ ֆրեյլինը։
Չափազանց նուրբ։
Չափազանց փուխր։
Նայում եք— կին է ոնց որ:
Աչք եք ածում մեկ էլ— 35
Չկա.
Ոնց որ ցնորք էր,
Ոնց որ ծուխ էր։
Նայում եք—
Հիանում եք՝ 40
էդպիսի մի փերի չի տեսել դեռ աշխարքը։
Անո՞ւնը․
— Գերմանական Մարկ է․
Անունը,
Ոնց որ տեսնում եք— 45
Պոետիկ չէ էնքան էլ։
Բայց ինչի՞դ է անունը․
Հո չեք կշտանա անունով։
Այնինչ ամեն գերմանացի
Կրկնում է էդ անունը, 50
Ոնց որ տերտերը «հանուն հոր»։
Իրեն տված պատվին—
Իհարկե, արժանի է էդ կնիկը․
Երևակայո՞ւմ եք․
Էդ տիկնոջ շնորհիվ— 55
Ո՛չ միայն Բեռլինում,
Այլ Դոյչլանդում ամբողջ զոր—գիշեր—
հարսանիք է։
Ինքը,
Ոնց որ ասինք,
Կարծեք ցնորք է մի անգամ 60
Բայց,
Չնայած դրան,
Զոր—գիշեր թռվռում է։
Պարում է։
Սիրում է, մասնավորապես, ամերիկական
պարեր։
65
Մասնավորապես— ուանստեպ կամ տանգո։
Պարում է, բառացի, ամեն վայրկյան ու ժամ․․․
Պարում է ամեն տեղ։
Իր համար— թե խրճիթ,
Խտրություն չգիտե։ 70
Թե սալոն,
Թե Բեռլինի բիրժա։
Մոտենում եք.
Կարծում եք միտինգ է։
Բայց չէ՛։ 75
էլի նա՛ է՛։
Ֆրեյլինը։
Ինքը զարնում է թևին,
Մարդիկ— ետևից։
Ֆրեյլինի հմայքին ենթակա՝ 80
Բարձրանում են պատով.
Ուզում են նվաճեն երկինքը։
Անգամ լեգե՛նդ կա.
Ասում են՝
Մի անգամ, 85
Տկլոր,
Ոնց որ Ադամը,
Վազել է Ֆրեյլինի ետևից—
Ինքը Հիլֆերդինգը...
Եվ նա՛ էլ, 90
էդ փառքը,
Պարծանքը,
Էդ պայծառ ակնածանքը սոցիալ—
դեմոկրատական Բեռլինի-
Երևակայո՞ւմ եք՝
Չի 95
Կարողացել
Բռնի —
Էդ—
Լիրբ —
Ֆրեյլինին... 100
Բայց էդ չէ էականը։
Էականն հետևյալն է։
Այն է.
Երևակայո՞ւմ եք․
Չնայած սոցիալ—դեմոկրատական
սիրո էդ անչափ չափերին—
105
Ասում են—
Էդ
Բեռլինյան Ֆրեյլինը—
Սիրում է ․․․հասարակ շիբերի։
Մեկ էլ 110
(Ասում են)
Օվկիանոսի վրով
Հյուր է գալիս նրան—
Իր
Պառավ 115
Ամերիկական քեռին․․․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ . . .
Դոյչլանդի հաջորդ պարծանքը—
Դոյչլանդի պրեզիդենտն է։
Էբերտը։
120
Ամբողջ սոցիալ—դեմոկրատական Բեռլինը
պաշտում է էբերտին, ոնց որ կաթոլիկը
պապին։
Օ, Ֆրեյլինի նման
էբերտն էլ— մի հրաշք է,
Բայց․․․ հակառակ տիպի։
Էբերտը, 125
Ոնց որ գիտեք—
Սոցիալ—դեմոկրատական մի բերդ է։
Անառիկ է ավելի, քան բերդը։
Շուրջը փոխվում Է ամեն ինչ—
Ինքը կա։ 130
էբերտ էր,
էբերտ էլ մնացել է,
էբերտ է։
Էբերտը—
Բերդ է ամեն բանով։ 135
Օր.— անշարժ է, ոնց որ բերդը։
Ինքը նստած է անգործ—
Ուրիշն է բան անում։
Անշարժ է, իհարկե, հանուն սոցիալիզմի։
Մի բան է լոկ շարժում— 140
Լեզուն։
Էն էլ երբեմն, երբեմն,
Որ Ստիննեսին լիզի․․․
Պ. էբերտը,
Թե կամենաք հատուկ, 145
Թե ուզեք՝ հոգսից բարակած—
Ձեզ տուն էլ կտանի,
Եվ էն էլ— ո՛չ թե հասարակ,
Այլ— հասարակաց...
Չվախենաք իսկի։ 150
Տանո՞ւմ է—
Գնացե՛ք։
Չքաշվեք— լսո՞ւմ եք— ոչոքից։
Մեկ է—
էնտեղ 155
Ոչ աղջիկ կտեսնեք, ոչ կին։
Էդ տունը—
Տուն չէ՞ հո
Դրախտ է մի հատիկ։
Ճամփին— 160
Ոնց որ քրիզանթեմ է ցանած։
Ներս մտնելուց առաջ—
Վերը—
Դրախտի ճակատին—
Կկարդաք՝ 165
II ԻՆՏԵՐՆԱՑԻՈՆԱԼ
Կրկնում եմ՝
Դուք էնտեղ
Ոչ աղջիկ կտեսնեք, ոչ բոզ կին։
Դեռ ներս չմտած— 170
Ձեզ կգրկե Նոսկեն։
Չվախենաք։
Թեկուզ—
Հենց առաջին պահին—
Կտեսնեք մի նստուկ, մի կուզ։ 175
Նոսկեն էդպե՛ս է հենց։
Մեջքը դժվար է շտկում։
Թեկուզ գլուխ չունի—
Բայց ունի․․․ նստուկ։
Զարմանալի մարդ է էդ Նոսկեն։ 180
Խոսելիս նա լիզում է իր թուքը։
Խոսելիս
Մարդ դե՛մքն է խոսակցին դարձնում,
Նոսկեն— նստուկը։
Նոսկեի էդ նստուկը— 185
Սկսվում է կուզից,
Իջնում է մինչև տակը։
Տափակ է։
Վրան—
Ոնց որ միս են թակել։
190
Չե՞ք հասկանում,
Խեղճը—
Դե շա՜տ է վաստակել։
Բայց չնայած դրան—
Նստուկը դեռ թարմ է։ 195
Թեկուզ ինքը—
Լինելու է, կարծեմ, հիմա ծեր։
Վաստակել է թեկուզ— թե կուզ, թե պատիվ։
Զարմանում եք՝
Խեղճը 200
էդ ո՞նց է դիմացել—
Թե էրերտին իրան,
Թե Ստիննեսին Հուգո,
Թե— պրոլետարիատին․․.
Նոսկեին որ տեսաք— 205
Կարող եք դուք ներս չգնա՛լ էլ։
Միևնույնն է՝ չեք գտնի գեղեցիկը։
Էդ բախտավոր դրախտում
Գեղեցիկը թե կա—
էլի նա՛ է
210
Իր դեմքով դեմը թե մրցի—
էն էլ—
Շեյդեմանը գուցե։
Բայց կուզո՞վ․
— Չի՛ հասնի երբեք էլ։
215
Մնացածը—
Մեկ է։
ԵԶՐԱԿԱՑՈՒԹՅՈՒՆ
Տեսա՞ք—
Ներեցեք արտահայտությանս—
Նրանց «դեմքը».
Եվ էն էլ— 5
Լրիվ չէ՛ էս սե՛րիան դեռ։
