Jump to content

Էջ:Հայկական Սովետական Հանրագիտարան (Soviet Armenian Encyclopedia) 5.djvu/232

Վիքիդարանից՝ ազատ գրադարանից
Այս էջը սրբագրված չէ

Կ–ի համար այն հավասար է հաղորդման ա ռավելագույն արագությանը՝ C= max[H(x) – H(x|y)], որտեղ H(x)^ մուտքի «այբուբենը» բնո– րոշող էնտրոպիան է, H(x/y)-^ միշին ոչ հուսալիությունը գնահատող պայմանա– կան էնտրոպիան (տես նաև Ինֆորմա– ցիայի տեսություն):

ԿԱՆԱԼ ԿԱՊԻ, կանալ հաղորդ– ման, տեխնիկական սարքեր և ֆիզի– կական միշավայր, որտեղ ազդանշանները տարածվում են հաղորդչից (ինֆորմա– ցիայի աղբյուրից) դեպի ընդունիչ (ին– ֆորմացիա ստացողը): Ըստ հաղորդվող ինֆորմացիայի տեսակի լինում է հեռա– գրական, հեռախոսային, ռադիոհաղորդ– ման, հեռուստա–մեխանիկական են, ըստ կապի գծերի կամ հաղորդման գծերի տիպի՝ հաղորդալարային, ռադիո, ռա– դիո՜ռելեային ևն (տես նաև Բազմականա– չային ռադիոկապ):


ԿԱՆԱԼԷՏՏՈ (Canaletto) (իսկականը՝ Կանալ, Canal) Զովաննի Ա ն տ ո– ն ի ո (1697–1768), իտալացի նկարիչ: ճարտարապետական բնապատկերի (այսպես կոչված՝ վեդուտների) վարպետ: Հիմնականում աշխատել է Վենետիկում, մասամբ՝ Հռոմում և Լոնդոնում: Ստեղծել է բնանկար–համայնապատկերներ՝ ճար– տարապետական անսամբլներ, վենետիկ– յան հուշարձաններ և քաղաքային կյանքի գունեղ դրվագներ: ՍևԿանալետտո. «Հրապարակ Վենետիկի Սան Ջովաննի է Պաոլո եկեղեցու սաջն» (մոտ 1725, Դրեզդենի պատկերասրահ)


ԿԱՆԱՅԱՆ Արդվարդ Խաչատուրի [ծն. 15(28).11.1910, Թիֆլիս ], հայ սովետական ճարտարապետ: 1943-ից դասավանդում է Երևանի գեղարվեստի ուսումնարանում: ՀՍՍՀ վաստ. ճարտարապետ (1971): 1932-ին ավարտել է Երևանի շինարարա– կան ինստ–ը (1933–35-ին՝ դասախոս): ՀԽՍՀ Ժողկոմխորհին առընթեր ճարտ. գործերի վարչությունում եղել է հուշար– ձանների պահպանության բաժնի ավագ ճարտարապետ (1944–47): 1Ձ5^-ից աշ– խատում է Հայարդնախագիծ ինստ–ում (1957-ից՝ նախագծի գլխավոր ճարտարա– պետ): Նրա նախագծերով են կառուցված Գորիսի կինոթատրոնը (1953), էշմիածնի մարզադաշտը^(1958), Լենինականի «Ան– տառային» շրշանի բնակելի առաջին թա– ղամասը (1958–64), ճանապարհաշինա– րարական մեքենաշինության գործարանի ինժեներական և 2 արտադրական մսանա– շենքերը (1965), Կիրովականի քիմկոմ– բինատի պրոֆիլակտորիումը (1976, հա– մահեղինակ՝ Աշոտ Կանայան), պիոներա– կան ճամբարներ ու բնակելի տներ, Երե– վանի ժամացույցի գործարանի մանկա– պարտեզը (1953) ևն:


ԿԱՆԱՅԱՆ Արդվարդ Մկրտչի [1(13).4. 1884, Իգդիր –20.10(2.11).1905, Օդեսա], հայ հեղափոխական: Ավարտել է (1904) Մոսկվայի Լազարյան ճեմարանը, սովորել (1904–05) Օդեսայի համալսարանի իրա– վաբանական ֆակուլտետում: ճեմարա– նում Հ. Համբարձումյանի, Մ. Սվեշնիկյա– նի, Գ. Կարախանյանի, Վ. Տերյանի, Պ. Մակինցյեւնի և այլոց հետ կազմակեր– պել է (1899) գրական–հասարակական խմբակ, լույս ընծայել «Մտուդիում» և այլ ուսանողական հանդեսներ: Այդ շրջանում ընդգրկվել է հեղափոխական սոցիալ– դեմոկրատական շարժման մեշ: 1905-ին Օդեսայում մասնակցել է սևհարյուրա– կայինների դեմ ուսանողական ցույցերի կազմակերպմանը և զոհվել զինված ընդ– հարման ժամանակ:


ԿԱՆԱՅԱՆ Դրաստամատ Մարտիրոսի, Դ ր ո [1(13).5.1883, Իգդիր –8.3.1956, Բոստոն], դաշնակցական գործիչ: Մովո– րել է Երևանի ռուս. գիմնազիայում, 1904-ին ընդունվել է զինվորական ուսում– նարան, բայց լրիվ դասընթացը չի ավար– տել: 1905–06-ին մասնակցել է ազգա– միջյան (հայ–թաթարական) ընդհարում– ներին: 1908-ին անցել է Արևմտյան Հա– յաստան՝ Բայազետ: Առաջին համաշխար– հային պատերազմի սկզբին վերադարձել է Իգդիր և նշանակվել կամավորական գնդի հրամանատար: 1917-ի վերջերին Ազգային խորհուրդը նրան նշանակել է Հայկ. կորպուսի կոմիսար: Կ. 1918-ի հայ–վրացական ընդհարումների ժամա– նակ Լոռու խմբավորման հրամանատարն էր: 1920-ի նոյեմբերին մտել է Մ. Վրաց– յանի գլխավորած դաշնակցական կառա– վար ութ յա՛ս կազմի մեշ՝ որպես ռազմ. նախարար: Հայաստանում սովետական կարգերի հաստատումից հետո նպաստել է դաշնակների 1921-ի Փետրվարյան խռո– վության կազմակերպմանը: Այնուհետև՝ սպիտակ վտարանդի: Երկրորդ համաշ– խարհային պատերազմի տարիներին գործակցել է գերմանական ֆաշիստներին:


ԿԱՆԱՅԱՆ Խաչատուր Մկրտչի [27.10(8. 11).1881, Իգդիր –22.1.1976, Երևան], հայ մանկավարժ, լեզվաբան, հասարակական գործիչ: Պրոֆեսոր (1967): Մովորել է էջմիածնի Գևորգյան ճեմարանում (1896– 1905): 1905–21-ին որպես ուսուցիչ աշ– խատել է Երևանի, Իգդիրի, Թիֆլիսի դըպ– րոցներում: Դսասփւոսել է Երևանի հա– մալսարանում (1934–1936), հայկական մանկավարժական (1934–41, 1946–49, 1969–76), հայկական հեռակա մանկա– վարժական (1938–41, 1946–69. 1957-ից՝ հայոց լեզվի ամբիոնի վարիչ) ինստ–նե– րում: Հիմք է դրել հայ գրողների լեզվա– ոճի գիտական ուսումնասիրությանը: Մասնակցել է ՀՄՄՀ–ում անգրագիտու– թյան վերացման, դպրոցների ու բուհերի ուս. ծրագրերի, դասագրքերի (5–7-րդ դասարաններ) հրատարակման գործին: Պարգևատրվել է Աշխատանքային կարմիր դրոշի շքանշանով (1961), Աբոփան 2 մեդալով (1969, 1972): Խ. Մ. Կանայան Հ. Մ. Կանայան Գրկ. Աճաոյան Հ., Խաչատուր Կանա– յան, Ավետիք Իսահակյանի բանասեղծու– թյունների լեզուն, «ՍԴ», 1941, JMs 1: ժ. Հարությունյան


ԿԱՆԱՅԱՆ Հայկ Մկրտչի [4( 16).2.1875, Իգդիր –10.8.1950, Երևան], հայ ակնա– բան–վիրաբույժ, ՀՄՄՀ վաստ. բժիշկ (1947): 1905-ին ավարտել է Օդեսայի համալսարանի բժշկ. ֆակուլտետը: Աշ– խատել է Օդեսայում, Բեսարաբիայում, Վլադիկավկազում (այժմ՝ Օրջոնիկիձե) և Բաքվում: 1925-ից դասախոսել է Երևա– նի համալսարանի բժշկ. ֆակուլտետում, կազմակերպել աչքի հիվանդությունների ամբիոն և կլինիկա: Մշակել է միջոցա– ռումներ Հայաստանում աչքի հիվանդու– թյուններով (հատկապես՝ տրախոմա) տա– ռապողներին ժամանակին հայտնաբերե– լու և բուժելու համար: Ռուսերենից թարգ– մանել է Ա. Ա. Կրյուկովի և Վ. Պ. Օդին– ցովի «Աչքի հիվանդությունների դասըն– թաց»^ (Ե., * 1937):


ԿԱՆԱՅԱՆ Մտեփան Մկրտչի [25.12.1860 (6.1.1861), Իգդիր –8.10.1936, Երևան], բանասեր–պատմաբան, մանկավարժ: ՀՄՄՀ գիտության և արվեստի ինստ–ի (1930-ից՝ ՀՄՄՀ գիտությունների ինստ.) իսկական անդամ (1925): Մովորել է Իգդի– րի Վարդանյան–Շուշանյան ՝դպրոցում, 1874–83~ին՝ էշմիածնի Գեորգյան ճե– մարանում, Դորպատի, Ցյուբինգենի, Մյունխենի, Մտրասբուրգի համալսա– րաններում: 1888–89-ին Հունաստանում ուսումնասիրել է դասական լեզուներ: 1891–93-ին և 1896–1914-ին Գևորգյան ճեմարանում ավանդել է հայոց ընդհանուր պատմություն և գերմաներեն: 1893– 1896-ին դասավանդել է Թիֆլիսի Ներսիս– յան և Շուշիի թեմական դպրոցներում, 1920–22-ին եղել է Հայաստանի հանրա– յին գրադարանի վարիչ, 1927-ից՝ ՀՍՍՀ գիտության և արվեստի ինստ–ի գիտ. քարտուղար: Աշխատակցել է հայ և օտար պարբերականներին, գրել հայ ժողովրդի պատմության, ազգագրության, Հայաս– տանի պատմական աշխարհագրության վերաբերյալ, ինչպես և պատմաբանասի– րական ու բանագիտական աշխատու– թյուններ [«Ցուցակ հայերեն ձեռագրերի Թիֆլիսի Ներսիսյան հոգևոր դպրանոցի», 1893, «Lehrbuch der Neuesarmenischen Literatursprachen», 1902 («Հայ գրական նոր լեզվի ձեռնարկ», հայագետ Ֆ. Ն. Ֆինկի հետ), «Մամիկոնյանց պատմու– թյուն»-ը («Արարատ», 1906–07)]: Հատ– կապես արժեքավոր են «Զոջանց տան Մասմա ծռեր. Գավիթ և Մհեր ազգային ժողովրդական վեպի պատմականը» (1907) և «Զոջանց տուն կամ Սասմա ծռեր