Անտառի տնակը
Մի խոր անտառի բերանում մի խրճիթ է լինում։ Էն խրճիթում կնկա ու երեք աղջիկների հետ ապրելիս է լինում մի աղքատ փայտահատ։
Մի առավոտ, գործի գնալիս, կնկանն ասում է.
— Ա՛յ կնիկ, էսօր բանս մինչև կեսօր չեմ վերջացնիլ. մեր մեծ աղջկա հետ ինձ համար ճաշ կուղարկես անտառը։ Ես էլ հետս մի տոպրակ կորեկ կվերցնեմ, շաղ տալով կերթամ, որ էն նշանովը գա ու ճամփեն չկորցնի։
Ճաշ է դառնում թե չէ՝ մեծ աղջիկը կերակուրն առնում է, ճամփա ընկնում։ Բայց ծտերը, արտուտները, սարեկներն ու դեղձանիկները շաղ տված կորեկն արդեն վեր քաղած են լինում, ու աղջիկը չի կարողանում հոր հետքը գտնի։ Գնում է, գնում, մինչ արևը մեր է մտնում, ու մութը վրա է հասնում անտառում։ Ծառերը շրշում են խավարում, բուերը կանչում, կռնչում, ու աղջիկը սկսում է վախենալ։
Մին էլ տեսնում է՝ հեռվում, ծառերի արանքից մի կրակ է փայլփլում։
— Էնտեղ երևի մարդիկ են ապրում, գնամ նրանց մոտ մնամ էս գիշեր,— մտածում է աղջիկն ու գնում էն կրակի վրա։
Գնում է հասնում մի տնակի, դուռը ծեծում է։
— Ո՞վ ես, ներս արի,– կանչում է ներսից մի ձայն։
Աղջիկը ներս է մտնում, տեսնում է՝ հրես նստած մի ալևոր մարդ, գլուխը կախ արած, սիպտակ միրուքն ալիքաձև իջնում է մինչև գետին։ Իսկ էն կողմը՝ մի չալ կով, մի հավ ու մի աքլոր։
Աղջիկը պատմում է ծերին, թե ինչպես է ինքը մոլորվել անտառում, ու խնդրում է, որ տեղ տա գիշերը մնալու։
Ծերունին դիմում է իր կենդանիներին. [ 358 ]
|
Կենդանիները միասին պատասխանում են.— Լա՛վ։— Էն ժամանակ ծերունին աղջկանն ասում է.
— Համեցե՛ք, մեր աչքի վրա, սիրուն աղջիկ, մեր դուռը բաց է, տունը՝ լիքը։ Համեցեք, մոտեցիր օջախին, կերակուր շինի մեզ համար էլ, քեզ համար էլ։
Աղջիկը մտնում է խոհանոց և, ճիշտ որ, ամեն բան գտնում է առատ-առատ։ Մի լավ ընթրիք է պատրաստում, բերում է ծերունու առաջ լիքը սեղան է բաց անում, ինքն էլ նրա հետ նստում, ուտում, խմում, կշտանում։ Որ կշտանում է պրծնում՝ Բա ես հոգնած եմ,— ասում է,— հիմի որտե՞ղ քնեմ։ Էստեղ կովը, հավն ու աքլորը պատասխանում են.
|
Էն ժամանակ ծերունին ասում է.
— Բարձրացի, սանդուղքի գլխին մի սենյակ կա։ Էն սենյակում երկու անկողին կա․ անկողինները պատրաստի, ես էլ կգամ, կքնենք։
Աղջիկը վերև է բարձրանում, անկողինները գցում ու է ծերունուն չի սպասում, ինքը պառկում է քնում։ Մի քիչ հետո ծերունին գալիս է, մոմի լուսով նայում է աղջկանը ու գլուխը ժաժ տալի։ Գիշերվա մի ժամանակ, երբ տեսնում է՝ խորը քնած է, մահճակալի տակին մի գաղտնի դուռն է լինում, բաց է անում, աղջկանը թողնում ցած ու կրկին փակում։
Փայտահատը իրիկունը տուն է գալի, բարկանում է կնկա վրա, որ իրեն ամբողջ օրը սոված է թողել։
— Ես ի՞նչ անեմ,— պատասխանում է կինը,— ճաշը տվել եմ մեր մեծ աղջկանը, ղրկել, ինչպես երևում է, ճամփեն կորցրել, է, չի գտել, ինքն էլ ետ չի եկել դեռ։ [ 359 ]Փայտահատը մյուս օրն էլ առավոտյան վաղ վեր է կենում, գնում անտառը։ Պատվիրում է, որ էս անգամ միջնեկ աղջիկը տանի ճաշը։
— Էսօր հետս ոսպ կվերցնեմ,— ասում է,— որ ճամփին շաղ տամ։ Ոսպը կորեկից խոշոր է, աղջիկս հեշտ կտեսնի ու ճամփեն չի կորցնիլ։
Կեսօրին միջնեկ աղջիկը ճաշն առնում է, ճամփա ընկնում։ Գնում է, գնում, ոչ մի տեղ ոսպ չի գտնում։ Դու մի ասիլ դարձյալ թռչունները կերել են, մի հատ էլ չեն թողել։
Աղջիկն անտառում թափառում է, թափառում, գիշերը ընկնում էլի նույն ծերունու մոտ, հաց ու քնելու տեղ է խնդրում։ Ծերունին դիմում է կովին, հավին ու աքլորին.
|
— Լա՜վ,— պատասխանում են կենդանիները։ Միջնեկ քույրն էլ մեծ քրոջ նման ընթրիք է պատրաստում, ծերի հետ ուտում, խմում, կշտանում, կենդանիների վրա ուշք էլ չի դարձնում։ Երբ հարցնում Է, թե՝ ես որտեղ պիտի քնեմ, կենդանիները պատասխանում են.
|
Հենց նա էլ գնում է թե չէ՝ ետևից գնում է ծերունին, գլուխը թափահարում ու դարձյալ թողնում է ներքև։
Երրորդ առավոտը փայտահատը կնկանն ասում է.
— Էսօր մեր փոքրիկ աղջկա ձեռքով ղրկի ճաշը։ Նա բարի է ու ականջով։ Նա ճամփեն կգտնի, իր քույրերի նման չի, որ դեսուդեն ընկնի։
Մայրը չի ուզում երրորդ աղջկանն էլ անտառը ղրկի։ Լաց է լինում, ասում է. [ 360 ] — Աչքիս սև ու սիպտակը սա է մնացել, ինչո՞ւ ես ուզում սրան էլ կորցնես մեծերի նման։
— Դու հանգիստ կաց,— ասում է փայտահատը,— սա կորչիլ չի, սա էնպես խելոք է որ… ես էլ էսօր հետս սիսեռ կտանեմ ճամփին շաղ տալու։ Սիսեռը ոսպ հո չի, նրանով անպատճառ ճամփեն կգտնի։
Բայց երբ աղջիկը ճաշն առած անտառն է մտնում, թռչուններն արդեն սիսեռը կերած են լինում։ Աղջիկը մնում է տարակուսած. չի իմանում, որ կողմը գնա։ Մտածում է, դարդ է անում, թե հիմի հայրը կսովի, մայրը լաց կլինի…
Ման է գալի, ման, հորը չի գտնում։ Երբ մութը ընկնում է, հեռվից տեսնում է անտառի տնակի լուսն ու գնում է էն լուսի վրա։ Մտնում է ներս, տեղ է խնդրում, ու ալեհեր ծերունին դարձյալ դիմում է իր կենդանիներին.
|
— Լա՜վ…— պատասխանում են կենդանիները։ Էն ժամանակ աղջիկը մոտենում է, գուրգուրում հավին ու աքլորին, կովի ճակատը քորում։ Ծերի պատվերով ընթրիք է պատրաստում, դնում սեղանին ու ասում.
— Ինչո՞ւ ես պետք է ուտեմ, էս բարի կենդանիները քաղցած նայեն։
Գնում է, կուտ բերում ածում հավի ու աքլորի առջև, կովի համար էլ մի խորոմ խոտ։
— Կերեք,— ասում է,— իմ սիրելիք, այ հիմի ջուր էլ կբերեմ։
Գնում է, մի դույլ ջուր էլ բերում դնում առաջները։
Ամենքին կշտացնում է, նոր ինքն է նստում ուտում, ինչ որ թողել էր ծերունին։ Իսկ երբ քնելու ժամանակը գալիս է, ասում է.
— Ժամանակը չի՞ արդյոք, որ ամենքս էլ հանգստանանք… [ 361 ]
|
— Լա՜վ,— պատասխանում են կենդանիները։
|
Էստեղ աղջիկը բարձրանում է վերև, անկողինները պատրաստում։ Ծերունին գալիս է քնում։ Ինքն էլ մյուս մահճակալին է պառկում ու քուն մտնում հանգիստ։
Գիշերվա մի ժամանակ տունը հանկարծ դղրդում է, կարծես քանդվում ու տակնուվրա է լինում։ Աղջիկը վախեցած զարթնում է, բայց աղմուկն անցնում է, ինքն էլ քնում է նորից։
Առավոտը աչքը բաց է անում, ի՞նչ է տեսնում։ Տեսնում է՝ պառկած մի մեծ, շքեղ զարդարած ու կահավորած դահլիճում, շուրջը թավիշ ու ոսկի, հարավային փարթամ բույսեր ու ծաղիկներ այրվում–վառվում են առավոտյան արևի ճառագայթների տակ։ Տեսնում է, բայց աչքերին չի հավատում, ասում է՝ երազի մեջ եմ երևի։ Էսպես մտածելիս ներս են մտնում երեք ճոխ հագնված ծառաներ, խոնարհ գլուխ են տալի ու հարցնում.
— Ի՞նչ կհրամայեք, տիրուհի։
— Լա՛վ, լա՛վ, գնացեք,— պատասխանում է քնաթաթախ աղջիկը,— հիմի վեր կկենամ, ծերունու համար կերակուր կպատրաստեմ, կովին, հավին ու աքլորին կհոգամ։
Կարծում է, թե ծերունին էլ արդեն վեր է կացել։ Նայում է նրա անկողնին, տեսնում է՝ ծերունին չկա, տեղը պառկած է մի օտար ջահել ու գեղեցիկ երիտասարդ…
Եվ ահա երիտասարդը աչքերը բաց է անում ու էսպես խոսում զարմացած աղջկա հետ.
— Լսի՛, սիրուն աղջիկ։ Ես էս երկրի թագավորի որդին [ 362 ]եմ։ Չար վհուկը կախարդել էր ինձ ու դատապարտել, որ ես ծերի կերպարանքով ապրեի անտառում, ոչ ոք էլ չլիներ ինձ հետ, բացի իմ երեք ծառաները, նրանք էլ կովի, հավի ու աքլորի կերպարանքով։ Եվ էդպես պետք է մնայինք, մինչև հայտնվեր էն բարի աղջիկը, էն քնքուշ սիրտը, որ ոչ միայն մարդկանց, այլև կենդանիներին լիներ սիրող ու կարեկից…
Էն աղջիկը դու եղար։
Քու շնորհիվ էս գիշեր, կեսգիշերին, մենք ամենքս ազատվեցինք կախարդանքից, ու իմ պալատը, որ դարձել էր անտառի մի հին տնակ, նորից դարձավ առաջվան պալատը։
Ու կանչում է թագավորազնը իր ծառաներին, որ գնան, աղջկա ծնողներին բերեն հարսանիքին։
— Բայց որտե՞ղ են իմ քույրերը,— հարցնում է աղջիկը։
— Նրանց ես փակել եմ ներքնահարկում,— պատասխանում է երիտասարդը։— Էգուց կուղարկեմ անտառը, էնտեղ ածխարարի մոտ ծառայեն ու էնքան մնան, մինչև որ դառնան ավելի բարի ու սովորեն մտածել կենդանիների մասին։