Կարմրիկը
| ← Հենզելն ու Գրետելը | Հովհաննես Թումանյան |
Մոխրոտը → |
Լինում է չի լինում՝ մի փոքրիկ սիրուն աղջիկ է լինում։ Ով մի անգամ տեսնում է, սիրում է էս աղջկանը, բայց ամենից շատ իր տատն է սիրում. էլ չի իմանում՝ ինչ անի, որ թոռան սիրտը շահած պահի։
Մի անգամ էլ մի կարմիր գլխարկ է նվիրում։ Էս կարմիր գլխարկն էնքան է սազ գալիս էս աղջկանը, որ էլ չի ուզում գլխին ուրիշ գլխարկ դնի բացի կարմրից։ Կարմիր շորեր էլ հագցնում են, ոտից մինչև գլուխ կարմրում է, դրա համար էլ անունը գնում են Կարմրիկ։
Մի անգամ մերը Կարմրիկին ասում է.
— Ա՛ռ էս գաթեն ու էս գինին, տար տուր տատին․ հիվանդացել է, թուլացել է, թող ուտի, խմի, մի քիչ ուժի գա։ Դե՛, քանի օրը շոգ չի, գնա՛, միայն կարգին, կամաց գնա, ճամփից էլ չծռվես, թե չէ վեր կընկնես, շիշը կջարդես, էլ տատի համար բան չի մնալ։ Տատի մոտ էլ որ մտնես, չմոռանաս՝ տատին բարևես։ Էնտեղ էլ հանգիստ կաց, դեսուդեն չվազվզես։
— Հա՛, մայրի՛կ, ինչպես ասում ես, էնպես կանեմ,— խոսք է տալիս Կարմրիկն ու գնում։
Տատը ապրելիս է լինում գյուղից մի կես ժամ հեռու, անտառի մեջ։ Կարմրիկը հենց անտառն է մտնում թե չէ՝ դեմը դուրս է գալիս մի գել։ Բայց Կարմրիկը չի իմանում, թե գելն ինչ սարսափելի գազան է, ու իսկի չի էլ վախենում։
— Բարո՛վ, Կարմրի՛կ,— ասում է գելը։
— Բարով, Գել-ախպեր։
— Էսպես վաղ-վաղ ո՞ւր ես գնում, Կարմրի՛կ։
— Գնում եմ տատիս մոտ։ [ 374 ] — Էդ ի՞նչ ես տանում գոգնոցումդ։
— Գաթա ու գինի եմ տանում։ Մենք երեկ գաթա թխեցինք, տատիկս հիվանդացել է, թուլացել է, տանում եմ, որ գաթեն ուտի, գինին էլ խմի, ուժի գա։
— Քու տատը որտե՞ղ է ապրում։
— Անտառում, մի քառորդ ժամի ճամփա էլ կա մինչև էնտեղ։ Էնտեղ երեք կաղնի ծառ կա, էն ծառերի տակին է նրա տունը, ա՛յ, էն, որ չորս կողմն էլ տկողնի ցանկապատ ունի. հիմի կարելի է՝ հիշես։
Կարմրիկն էսպես խոսում է, իսկ գելն իրան–իրան միտք է անում.
— Էս փոքրիկ, քնքուշ աղջիկը ի՜նչ անուշ պատառ է… սա ավելի համով կլինի, քան թե պառավը։ Ապա, քեզ տեսնեմ, մեր տղա, բանդ էնպես խելքով բռնի, որ ջուխտն էլ ճանկդ գցես։
Մի քիչ Կարմրիկի հետ գնում է ու ասում.
— Մի դեսը մտիկ արա, է՛, Կարմրի՛կ, տես ի՜նչ հիանալի ծաղիկներ են փռված մեր չորս կողմը։ Մի չես կանգնում ու չես հիանում սրանցով։ Մի լսի՛ր, տես՝ թռչուններն ի՛նչ ուրախ երգում են։ Հենց ուղիղ քշած, սուսուփուս գնում ես, կարծես թե ուսումնարան ես գնում։ Մի տես, ի՜նչ ուրախություն է անտառում…
Էստեղ գլուխը վեր է քաշում Կարմրիկը, չորս կողմն աչք ածում, տեսնում է՝ ծառերի տերևների արանքից էստեղ–էնտեղ ներս են թափանցում ու խաղում են արևի շողքերը, իսկ կանաչ խոտի մեջ ցրիվ բարձրանում են գույնզգույն անհամար ծաղիկները։ Մտքումն ասում է.
— Տատի համար, որ մի փունջ ծաղիկ էլ տանեմ, հո շատ կուրախանա։ Դեռ ժամանակ էլ կա, կհասնեմ…
Ասում է, ճամփից դուրս է գալիս, անտառն ընկնում ու սկսում ծաղիկ քաղել։ Մինը պոկում է, տեսնում է՝ նրա կողքին ավելի գեղեցիկն է ծաղկում, հիմի էլ էն կողմն է վազում. էսպիսով էլ ավելի ու ավելի հեռու, անտառի խորքն է մտնում։
Իսկ էս ժամանակ գելը կարճ ճամփով տատի տունն է հասնում ու դուռը ծեծում։ [ 375 ] — Էդ ո՞վ է։
— Կարմրիկն եմ, քեզ համար գինի ու գաթա եմ բերել, դուռը բաց արա։
— Դռան փակիչին հուպ տուր, կբացվի,— ներսից ձեն է տալիս տատը։— Ես թույլ եմ, չեմ կարող վեր կենալ։
Գելը դռան փակին հուպ է տալիս, դուռը ետ է բացվում։ Լուռ հարձակվում է անկողնի վրա ու պառավին ողջ–ողջ կուլ տալիս։ Հետո նրա շորերը հագնում է, նա գլխակապիչը կապում, անկողնում պառկում ու վերմակը քաշում վրեն։
Իսկ Կարմրիկը էնտեղ մի ծաղկից մյուս ծաղիկն է վազում ու երբ որ էնքան շա՛տ-շա՛տ ծաղիկ է քաղում, որ տեսնում է՝ էլ չի կարող տանի, նոր տատը միտն է ընկնում, դարձյալ ընկնում է ճամփեն, վազում դեպի տատի տունը։
Որ հասնում է տատի տունը՝ զարմանում է, թե դուռն ինչու է կրնկի վրա բաց։
Ներս է մտնում, սիրտը մի վախ է ընկնում։ Ասում է՝ «Տեր աստված, միշտ իմ տատի մոտ էնպես լավ էր, էսօր ինչո՞ւ եմ էսպես վախենում…»։ Մտքումն էսպես է ասում ու ձեն է տալիս.
— Բարի լո՛ւս, տատի՛ ջան։
Պատասխան չկա։ Մոտենում է տատի անկողնին, վերմակը ետ է քաշում։ Տեսնում է՝ տատը պառկած է, բայց չի իմանում՝ ինչու գլխակապիչը ներքև է քաշել ու էնպես տարօրինակ է նայում որ…
— Վա՜յ,— ասում է,— տատի՛, էդ ի՜նչ ահագին ականջներ ունես…
— Էս նրա համար է, որ քեզ լավ լսեմ, բալի՛կս…
— Վա՜յ, տատի՛,– էդ ի՜նչ ահագին աչքեր ունես…
— Էս նրա համար է, որ քեզ լավ տեսնեմ, բալի՛կս…
— Վա՜յ, տատի՛, էդ ի՜նչ ահագին ձեռներ ունես…
— Էս նրա համար է, որ քեզ ավելի լավ գրկեմ, բալի՛կս…
— Բայց, տատի՛, էդ ի՜նչ սարսափելի մեծ բերան ունես…
— Իսկ էս նրա համար է, որ քեզ շուտով ուտեմ… [ 376 ] Ասում է գելն ու տեղիցը ներքև թռչում, ձեռաց կուլ տալիս խեղճ Կարմրիկին։
Սրան էլ կուլ է տալիս, կշտանում է ու նորից անկողնում պառկում, խռմփացնելով քնում։ Հենց էս ժամանակ, դու մի՛ ասիլ, մի որսկան էդ պառավի տան մոտիցն անց է կենում։ Ասում է.
— Էս պառավն ինչո՞ւ է էսպես խռմփացնում, մի տեսնեմ, չլինի՞ թե հետը բան է պատահել…
Ներս է մտնում, մահճակալին մոտենում, տեսնում է՝ պառավի տեղը պառկած գելը։
— Հը՜, վերջապես ճանկս ընկար, անիծվա՛ծ, վաղուց էի քեզ ման գալիս։
Ասում է որսկանն ու մին ուզում է հրացանով զարկի, մին էլ մտածում է, թե կարելի է՝ պառավին կուլ է տվել, ու կարելի է դեռ նրան փրկել։ Էլ հրացանով չի զարկում, դանակն առնում է ու սկսում է փորը ճղել։ Մի քիչ ճղում է թե չէ՝ մի կարմիր գլխարկ է երևում, մի քիչ էլ ճղում է, Կարմրիկը կենդանի–կենդանի դուրս է թռչում ու կանչում.
— Վա՜յ, ի՜նչքան վախեցա… ի՜նչ մութն էր գիլի փորումը…
Նրա ետևից էլ տատն է դուրս գալիս, նա էլ էր դեռ կենդանի, բայց դժար էր շունչը քաշում։
Էստեղ Կարմրիկը շտապով մեծ-մեծ քարեր է հավաքում, էն քարերով բերում են գիլի փորը լցնում։ Գելը զարթնում է, ուզում է տեղիցը թռչի, դուրս փախչի, բայց քարերից էնքան ծանրացել էր, որ տեղնուտեղը վեր է ընկնում, գետնովը դիպչում, սատկում։
Ամենքն էլ էնպես ուրախանում են, էնպես ուրախանում են, որ էլ լեզվով ասել չի լինիլ։ Որսկանը գիլի մորթին պոկում է, վեր կալնում գնում, պառավը նստում է, սկսում է Կարմրիկի բերած գաթեն ուտել, գինին խմել ու քիչ–քիչ ուժի գալ, իսկ Կարմրիկը մտածում է.
— Չէ՛, էս մինը բավական էր, էլ երբեք ճամփից դուրս չեմ գալ ու մենակ անտառն ընկնիլ, երբ որ մայրիկը չի թողնում։ [ 377 ] Ասում են, սրանից ետը մի անգամ էլ Կարմրիկը երբ որ իր տատի համար թխվածք է եղել տանելիս, մի ուրիշ գել է ուզեցել նրան համոզի, որ ճամփիցը դուրս գա։ Բայց Կարմրիկն զգուշացել է ու իր ճամփեն է գնացել։ Երբ որ տատի մոտ է հասել՝ պատմել է, թե հապա՝ էսպես մի գել պատահեց ինձ ճամփին, բարևեց, բայց էնպես չար աչքով էր նայում, որ թե ճամփի մեջ չլինեինք, հավատա, թե ինձ ուտեր…
Տատն ասել է.
— Վա՜յ, Կարմրիկ ջան, կաց դուռը փակենք, որ չլինի, թե էդ գելը գա հանկարծ։
Մի քիչ կենում են, տեսնում են՝ գելը դուռը ծեծում է ու ձեն է տալիս.
–Տատի՛, դուռը բաց արա, ես Կարմրիկն եմ, քեզ համար գաթա եմ բերել…
Տատն ու Կարմրիկը ոչ պատասխան են տալիս, ոչ դուռը բաց են անում։ Սրանից ետը գելը մի քանի անգամ էլ տան չորս կողմովը պտույտ է գալիս ու բարձրանում կտուրը։ Էնտեղ սպասում է, թե երբ պետք է իրիկունը Կարմրիկը դուրս գա իրենց տունը գնալու, որ բռնի ուտի։ Տատը գլխի է ընկնում նրա մտքինը։
Դռանը, հենց տան պատի տակին, մի մեծ կոթ է լինում ջրով. Կարմրիկին ասում է.
— Կարմրիկ ջան, էստեղ մսի խաշու (եփած մսի ջուր) կա, վեր կալ էս խաշուն, տար ածա կոթի մեջը։
Կարմրիկը մսի խաշուն տանում է, ածում դռան մեծ կոթի մեջը, էնքան, որ կոթը պռնգեպռունգ լցվում է։
Էս խաշվի հոտը վեր է բարձրանում, ընկնում գիլի քիթը։ Գելը փնչացնում է, վերևից սկսում է ծիկրակել, թաքուն նայել դեպի ներքև, վիզը ձգո՜ւմ է, ձգո՜ւմ է, էնքան ձգում է, որ էլ չի կարողանում իրան պահի, թրը՛մփ, ընկնում է ուղիղ կոթի մեջը, խեղդվում։ Կարմրիկն էլ ուրախ–ուրախ վեր է կենում, գնում իրենց տունը, էն է լինում էն, էլ ճամփին ոչ ոք ձեռք չի տալիս նրան։